Trakya Üniversitesi Atatürk Prensipleri ve İnkılap Tarihi Kısmı Dr Öğretim Vazifelisi Hasan Ali Cengiz Edirne’de 7slots 2 Ağustos 1746’da çıkan ve kayıtlara ‘Büyük Yangın’ olarak geçen yangını Osmanlı arşivlerini inceleyerek kitaplaştırdı Cengiz’in yazdığı 1746 Edirne Yangını isimli kitapta yangının 64 mahalleye yayıldığı ve halka ilişkin konutlar Winxbet hariç 179 tarihi yapının ziyan gördüğü belirtildi Yargından ziyan gören yapılar ortasında Edirne’de günümüze ulaşan en kıymetli tarihi yapıtlardan Selimiye Mescidi Arastası Eski Cami Bedesten Ali Paşa Çarşısı ile günümüze XSlot ulaşamayan Alamüddin Camii İki Kapılı Han Yemiş Kapanı Hanı üzere yapılar da bulunuyor
‘Yapılar ahşap ve birbirine yakın’
Cengiz Üç Şerefeli Mescidi’nin etrafındaki Ağaçpazarı mevkisindeki bir dükkandan başlayarak yayılan büyük yangında binaların ahşap ve birbirlerine Youwin yakın olduğuna dikkat çekerek O periyotta hem ısınma hem yemek pişirme hedefli ocaklar var Buralardan sıçrayan yangınlar kısa müddet içerisinde yayılıyor Zira hem İstanbul hem Edirne’de sarsıntılar dehşetiyle yapıların genel enfesbet manada ahşap ve birbirine yakın olduğunu görüyoruz dedi
‘İtfaiye teşkilatı yok’
Yangının söndürülememe nedeninin söndürme tekniklerinin ve itfaiye teşkilatının olmamasına bağlayan Cengiz Özellikle o devirde 2 taktikten bahsetmek lazım Birincisi yangın çıktığı vakit bütün halkın elinde ne varsa kovalarla su taşıması İkincisi kancalarla baltalarla vurma ve yıkma taktiği dediğimiz taktik kullanılıyor Bu da yangınları söndüremediği üzere kısa mühlet içerisinde daha geniş alanlarla yayılmasına neden olmuştur tabirlerini kullandı
‘Saraçlar Caddesi’nden 2 kola ayrılıyor’
Yangının Üç Şerefeli Camii’nin etrafındaki yapıları sardıktan sonra günümüzde kentin en ağır caddelerinden biri olan Saraçlar Caddesi’nden 2 kola ayrıldığını belirten Cengiz Üç Şerefeli Camii’ne sıçramadığını fakat etrafını sardığını görüyoruz Yakın bölgesinde Taş Mektep Hüsamiye Medresesi var Art kısmında Oğlanlı Hamamı var Bunlar yangında ziyan görmüştür Buradan başlayan yangının 2 kol üzerinden devam ettiğini görüyoruz Yakın bir bölgede olan cephanenin etkilendiğini oradan da Alipaşa Çarşısı yanarak şu anki PTT’nin olduğu bölgede Alamüddin Mescidi’nin yanarak oradan Zindanaltı’na kadar ulaştığını görmekteyiz Orada Müslüman Mezarlığı dediğimiz bugünkü Tatarhani Mezarlığı da yangından etkilenen bölgeler Yangın oradan Uzunkaldırım dediğimiz bölgeden Ayşekadın’a kadar ulaşmıştır Orada tespit edebildiğimiz yer bugünkü Abdurrahman Mahallesi’ndeki Abdurrahman Camisi’dir Bu birinci koldur diye konuştu
‘Eski Cami, Bedesten ve Selimiye Arastası’na sıçramış’
Cengiz yangının ikinci kolunun ise günümüzde Atatürk heykelinin bulunduğu bölgedeki hanları yakarak ilerlediğini söz ederek Atatürk heykelinin olduğu bölgedeki hanların Unkapanı Hanı Sarraf Hanı’nın yanması ve oradan Bedesten bölgesindeki dükkanlar Tahmis bölgesindeki Kara Mustafa Paşa’nın çeşmesi ve oradaki hanların yanmasıyla bir arada yangının Eski Cami’ye sıçradığını görüyoruz Oradan üst yanlışsız çıkarak Yemişkapanı Hanı Selimiye Arastası ve Kıyık’a kadar çıkmıştır Kıyık bölgesine kadar çıkan yangın eski devlet hastanesi bölgesindeki yerden Kadirhane Tekkesi ni yakarak şu anki toplumsal bilimler lisesi olan bölgede Kara Mustafa Paşa Hanı’nı yakmıştır Oradan da Eski İstanbul Caddesi üzerinde başka kol ile birleşerek kısa mühlet içerisinde pek çok yeri yaktığını görmekteyiz dedi
’14 bin ile 20 bin civarında insan etkilendi’
Arşiv evraklarında yangının sona erdiği tarihe ulaşılmadığını ve bireylere ilişkin hasar kayıtlarına yer verilmediğini söyleyen Cengiz Bu çalışmamızda yangından sonra yapılan bilhassa tarihi yapılardaki keşiflerden yola çıktık Arşiv dokümanlarında bu tamirat keşiflerine keşif defterlerine ulaşarak yapıları tespit ettik Yapılardan bölgeleri tespit ederek bu bölge üzerinde yaşayan hane sayılarına ulaşmaya çalıştık Burada bilhassa hane sayılarını mahalleleri tespit ettik ve 64 mahalle dedik 64 mahalle üzerinde yaklaşık 14 bin ile 20 bin civarında insanın etkilendiğini görüyoruz Bu kadar geniş alanı kapsayan bir bölge Birkaç saat değil tahminen saatlerce tahminen de günlerce sürdüğünü söyleyebiliriz tabirlerine yer verdi
‘Ali Paşa Çarşısı’na 432 bin 750 akçe harcandı’
Hasan Ali Cengiz yangın sonrası yapılan tamirat çalışmalarına da değinerek Ali Paşa Çarşısı’nın tamir edilmesi için yapılan keşiflere baktığımız vakit 432 bin 750 akçenin harcandığını görmekteyiz Bu kadar meblağ ile duvarlarının çatısının tamiratı kurşunların değiştirilmesi süreçleri yapılmıştır Yangın sırasında halk öncelikle canını kurtarmaya çalışmıştır Canını kurtardıktan sonra mal sıkıntısına düşmüştür Mallarını kurtarmak ismine 2 yol izlemiştir Birincisi açık alanlara taşımak Bunlardan bir tanesi Tatarhaniler Mezarlığı’dır Lakin oraya taşınan mallar yandığı üzere bir öbür yer de Eski Cami’dir Eski Cami’ye taşınan eşyalarla bir arada yangın cami içerisinde sirayet etmiş ve cami bu yangın sırasında ziyan görmüştür Eski Mescit’te bu eşyalarla bir arada yangının sirayet etmesiyle caminin içerisindeki ahşap gereçler mihrap minber üzere gereçlerin yanında bilhassa mushafı şerifler Kur’an ı Kerimler halılar kilimler seccadelerin ziyan gördüğünü görmekle bir arada mihrabın sağ tarafındaki duvar da yangından etkilenmiştir Yangından sonra da bu duvarda bir tamirat sürecinin gerçekleştiğini kayıtlarda görmekteyiz dedi
‘Maliyeti 24 milyon 692 bin 139 akçe’
Yangının halka ilişkin konutlar hariç toplam maliyetinin 24 milyon 692 bin 139 akçe olduğunu belirten Cengiz Büyük yangında ziyan gören yapılara baktığımız vakit burada 143 dükkan görüyoruz Bunların bir kısmı vakıflara bir kısmı ihtisap rüsumuna ilişkin Bunun yanında 10 han 4 cami 4 mescit 2 çarşı 4 hamam 2 çeşme 1 mektep 3 muallimhane 1 medrese 2 tekke 1 konak 1 cephane ve 1 zindan da bu yangında yanmıştır Bu yangın ve bunun gerisinden 6 sene sonra gerçekleşen 1752 zelzelesi Edirne’nin ticari manada canlılığına önemli bir darbe vurmuştur diye konuştu