Hepimiz kaygılarımız ve dileklerimiz tarafından yönlendiriliyoruz ve bazen onlara esir oluyoruz Amerikalı tabip Benjamin Rush Kıbrıs Escort 1786 yılında bu çeşit saplantıları isimlendirme furyasını başlattı O vakte kadar fobi sözü Yunan panik ve dehşet ilahı Phobos ‘tan türetilmiştir sırf fizikî hastalık belirtilerine atfen kullanılırken Rush bu kelimeyi Lefkoşa Escort ruhsal fenomenleri tanımlamak için kullanmıştı Tabip Rush Fobiyi hayali bir berbatlıktan duyulan kaygı ya da gerçek bir berbatlıktan duyulan çok kaygı olarak tanımlayacağım diye yazmıştı Ortalarında pislikten hayaletlerden tabiplerden ve Girne Escort farelerden korkmanın da bulunduğu 18 fobi saymıştı
Sonraki yüzyılda psikiyatristler bu özelliklere ait daha karmaşık bir yaklaşım geliştirdiler Fobileri evrimsel ve ferdî geçmişimizin dehşetli izleri hem hayvani içgüdülerin hem de Magosa Escort bastırdığımız isteklerin tezahürleri olarak görmeye başladılar Ortalarında kamusal alanlar dar alanlar kızarma ve canlı diri gömülme kaygılarının agorafobi klostrofobi eritrofobi tapefobi da bulunduğu düzinelerce endişeyi saptadılar
Özgül bir fobi olarak teşhis edilebilmesi için bir endişenin ölçüsüz ve mantıksız olması altı ay yahut daha uzun müddettir devam ediyor olması ve olağan yaşama müdahale ediyor olması gerekiyor Bu dehşetler başka tasa bozukluklarına kıyasla tedaviye daha yatkın olsa da birden fazla insan korktukları objelerden kaçınmayı tercih ederek bunları bir doktora bildirmiyor Bu durum fobilerin yaygınlıklarını ölçmeyi zorlaştırsa da son çalışmalar her 10 bayandan ve her 20 erkekten birinin spesifik bir fobi yaşadığını ortaya koyuyor
The Guardian ‘dan Kate Summerscale ‘in kaleme aldığı en değişik 10 fobi
Palyaçolar
Koulrofobi olarak bilinen palyaço korkusu seri katil John Wayne Gacy ‘nin palyaço kıyafeti giymiş fotoğraflarının gazetelerde yayınlanmasının akabinde 1980’lerde Amerika Birleşik Devletleri’nde ABD yaygınlaştı Massachusetts Rhode Island Kansas City Omaha Nebraska ve Colorado’da görülen sapık palyaçolar ile sözkonusu kaygı bir cins kolektif histeri haline geldi ve 1986’da Stephen King ‘in O kitabının yayınlanmasıyla daha da yayıldı King’in çok satan romanındaki doğaüstü palyaço bir çocuğun en çok korktuğu şeyin formuna bürünen makus kalpli bir varlıktı Sabit sırıtışı dehşetle dolu bir ruhu gizliyordu
Küçük böcekler
Akarofobi küçük böceklerden Yunanca’da akari çok derecede korkmak manasına geliyor ve küçük yaratıkların bedeni istila ettiğine dair bir inanca dönüşebiliyor Kimi akarofobikler hayali böcekleri uzaklaştırmak için kendi etlerini deşebiliyor Luis Buñuel , Salvador Dalí ‘yi 1920’lerde Paris’te bir otelde ziyaret ettikten sonra Onu beline kadar soyulmuş halde buldum sırtında kocaman bir bandaj vardı Görünüşe nazaran bedeninde bir ‘pire’ ya da diğer bir garip yaratık hissettiğini düşünmüş ve sırtına bir jiletle saldırmıştı Çok kanama nedeniyle otel müdüründen tabip çağırmasını istemiş lakin ‘pire’nin aslında bir sivilce olduğunu öğrenmişti diye yazmıştı
Kayıklar
20’nci yüzyılın başında Grönland’daki pek çok İnuit erkeği denizde kaygıdan felç geçirdikleri için fok avladıkları kayıkları terk etti Birtakım kıyı bölgelerinde yetişkin erkeklerin 10’da birinden fazlasında kayık fobisi vardı bu balina avcılığının azalmasından bu yana fok avına bağımlı hale gelen bir kolonide önemli bir sıkıntıydı
Bazıları bu fenomenin bir tıp agorafobi olduğunu düşünürken başkaları bunun duyusal yoksunluktan Kuzey Atlantik’in sakin biçimsiz görünümünün neden olduğu bir kaybolmuşluğa bağlı olduğunu ileri sürmüştü Lakin Inuitlerin kendi açıklamaları vardı İnanışa nazaran bu dehşete kıskanç bir rakip tarafından avcıyı öldürmek üzere gönderilen bir canavar olan tupilak neden oluyordu Tabipler kayık fobisini şahsî bir patoloji olarak yorumlasa da Grönlandlılar bunun toplumsal tansiyonlardan kaynaklandığını düşünüyordu Onlar için fobinin tabir ettiği sorun şahsî değil toplumsaldı
Kurbağalar
Bazılarımız bir kurbağanın parıldayan gözleri ve derisi boğazındaki nabız üzere atan kesesi perdeli ayakları kusursuz hareketsizliği ve ansızın sıçrayışı karşısında dehşete düşüyor Bu tiksinti Yunanca batrachos kurbağa sözünden esinlenerek batrakofobi olarak isimlendiriliyor
Dört sayısı
Tetrafobi ya da dört sayısından Eski Yunanca’da tessares korkma Doğu Asya ülkelerinde yaygın olarak görülüyor zira birçok lisanda Mandarin Korece ve Japonca dört sözünün sesi ölüm sözünün sesine çok benziyor Doğu Asya’daki pek çok bina içinde dört geçen tüm kat ve oda numaralarını 4 14 24 vb es geçiyor Birtakım Hong Kong otelleri 39’uncu kattan 50’nci kata atlıyor Tayvan Güney Kore ve Çin’de gemi ve uçak numaraları nadiren dört ile bitiyor
British Medical Journal’da 2001 yılında yayınlanan bir araştırma Asyalı Amerikalıların ayın dördüncü gününde kalp yetmezliğinden ölme mümkünlüğünün başka günlere nazaran yüzde 13 daha fazla olduğunu gösterdi Bu bulgu kaygının ölümcül olabileceğini doğruluyor nitelikteydi
Delikli şekiller
Delik ya da yumru halinde kümelere karşı duyulan tiksinti 2003 yılında kurtçuk istilasına uğramış üzere görünen bir bayan göğsü imajının internette dolanıma girmesiyle bir fobi olarak tanımlandı En güçlü yansıyı verenler bu tıp desenlere karşı ortak bir dehşet duyduklarını öğrendiler Kimileri internette tartışma kümeleri oluşturdu ve 2005 yılında bir kullanıcı bu özelliği tanımlamak için tripofobi Yunanca trupē yahut delik sözünü buldu
Başlangıçtaki internet capsinin bir nilüfer tohumu kapsülü ve bir bayan göğsünün birleşimi olduğu ortaya çıktı lakin bu onu gerçek tripofoblar için daha az itici yapmadı Bu fobi süngerler midyeler kabuklu yemişler sabun köpükleri bal petekleri Surinam kurbağasının çukurlu sırtı üzere pürüzlü dairesel biçimlerden oluşan rastgele bir kümelenme nedeniyle tetiklenebiliyor Kimi bilim insanları sistemsiz tümsek ve deliklerin kızarıklık yara kist yahut bulaşıcı hastalık püstüllerini anımsattığı için bizi patojenlerden korumak üzere evrimleşen tiksinme refleksini tetiklediğine inanıyor
Sakallar
2013 yılında Jeremy Paxman Newsnight programına tıraşsız çıkmasının akabinde BBC’yi pogonofobiyle 19’uncu yüzyılda sakal nefretini tanımlamak için uydurulmuş hicivli bir terim suçladı Paxman kurumun 1967 yılında Arnavutluk’ta latifeli yasaklayan diktatör Enver Hoca kadar sakaldan hoşlanmadığını argüman etti
İlk mağara fotoğrafları Neandertal atalarımızın bile olasılıkla parazitlerden kurtulmak için cımbız olarak istiridye kabuklarını ya da ustura olarak çakmak taşlarını kullanarak sakallarını kestiklerini gösteriyor
Roald Dahl sakallardan nefret eder onları arkasına saklanılacak kıllı sis perdesi olarak nitelendirirdi Dahl’ın Bay ve Bayan Kıl 1980 isimli yapıtında Bay Twit ‘in eski mısır gevrekleri Stilton peyniri ve sardalya artıklarıyla keçeleşmiş kocaman bir latifeli vardı Dahl Dilini dışarı çıkarıp yanlara yanlışsız kıvırarak ağzının etrafındaki kıllı ormanı keşfediyor her vakit orada burada kemirecek lezzetli bir lokma bulabiliyordu diye anlatıyordu
Trenler
1879 yılında hekim Johannes Rigler demiryolu emekçilerinin muzdarip olduğu yeni bir hastalığa siderodromofobi ismini verdi Bu söz Almanca eisenbahnangst yani demiryolu angst sözünün Yunanca sideros demir dromos ray ve phobia korku sözlerine çevrilmiş haliydi Rigler’e nazaran tren seyahatindeki şiddetli sarsıntılar fizikî ve zihinsel çöküşe neden olabiliyordu
Sigmund Freud demiryolu fobisinin iki yaşındayken Leipzig’den Viyana’ya yaptığı bir gece tren seyahatinde başladığını düşünüyordu Bu seyahatte annesini çıplak gördüğünü ve hem heyecanını libidom anneme karşı harekete geçmişti diye yazmıştı hem de babasının onu isteğinden ötürü cezalandıracağı korkusunu trene aktararak fobiyi geliştirdiğini varsayım ediyordu
Freud daha sonra erkek çocukların tren seyahatinin sarsıcı hareketinden tahrik olduklarını ileri sürmüştü Bu hislerle bağlı fantezileri bastıranlar kendisi üzere tren fobisi geliştirebiliyordu Lokomotifin titremesi heyecan uyandırmak yerine mide bulantısı kaygı ve dehşete neden oluyordu
Telefon görüşmeleri
Paris’teki bir hastanede tabipler birinci téléphonophobie teşhisini 1913 yılında koydular Hastaları telefonun çaldığını duyduğunda dehşete kapılmış telefona karşılık verdiğinde donup kalmış ve neredeyse konuşamaz hale gelmişti Bu erken periyotta telefon uğursuz ve rahatsız edici bir aygıt üzere algılanıyordu
Bazı açılardan durum aksine döndü Birçoğumuz telefonlarımızdan farklı kalmaktan korkuyoruz 2008 yılında bu telaşa latifeyle karışık nomofobi ismi verildi Lakin artık cep telefonlarını çok farklı hallerde kullandığımız için telefon görüşmelerinin kendisi yine korkutucu hale geldi 2019 yılında yapılan bir ankette 20’nci yüzyılın son yirmi yılında doğan iştirakçilerin yüzde 76’sı telefonun çaldığını duyduklarında telaş hissettiklerini söyledi
Uyku
Hipnofobi Yunanca hypnos ekseriyetle hayal yahut kabus endişesinden kaynaklanan hastalıklı bir uyku fobisidir Bu durum 1855 yılında bir tıp sözlüğünde tanımlanmış ve 1984 yılında Wes Craven ‘in Elm Sokağı’nda Kabus sinemasında canlı bir biçimde dramatize edilmişti Bu sinemada gençler geceleri hayallerinde onları öldürme gücüne sahip biçimsiz ve meczup bir çocuk katili tarafından ziyaret ediliyordu Sinemanın sloganı Ne yaparsanız yapın sakın uykuya dalmayın formundaydı