Türkiye’nin dış siyaset ekseni, savunma sanayi ve güç jeopolitiği üzerinden şekilleniyor.
S-400, F-16 ve İHA’ların da içinde olduğu savunma sanayi pazarlıkları bu yazının konusu olmayacak, güç denklemini açmaya çalışacağım.
NATO ittifakı ile Rusya’nın silahları birbirine doğrulttuğu bir coğrafyada; bugünü ipotek altına alan, yarını bağlayan kontratlarla lokal ve global güçler tarafından ülke topraklarından adeta kadastro geçiriliyor.
Sabancı Üniversitesi İstanbul Milletlerarası Güç ve İklim Merkezi (IICEC)’in klasik “Yıl Sonu Konferansı”nın konuk konuşmacısı Memleketler arası Güç Ajansı Lideri Fatih Birol’un paylaştığı “2022 Energy Outlook” (Enerji Görünümü) dataları çarpıcı bildirilerle doluydu.
“Dünya Güç Krizi; Tahliller ve Yenilenebilir Gücün Rolü” başlıklı konferansta Birol’un altını çizdiğim cümlesi şuydu:
“2022 çok acılı bir yıl oldu. 2023 yılı 2022’yi aratacak”
Lamı cimi yok…
Enerji krizi son 40 yıldır birinci defa sadece petrole dayalı olarak gelmiyor; tüm köhnemiş kapitalist sistemi ele geçiriyor.
Sosyal ve siyasal ömrü belirleyici izler bırakıyor.
Ve bu yüzden ne “üç harfli marketlerle” kör döğüşüne girerek, ne de elde avuçta ne varsa satarak bu krizden çıkış mümkün.
Birol’un “Enerjide ithalata bağımlı olan ülkeler borç girdabına girecek. Bu alanda Latin Amerika, Asya ve Afrika riskli grup” saptaması Türkiye’yi de çok ilgilendiriyor.
Birol, Amerika Birleşik Devletleri’nin geçtiğimiz Ağustos ayında çıkardığı “Enflasyonu Azaltma Yasası”yla, yeşil dönüşümün “sanayi liderliğini” ele geçirme maksadı güttüğünü söylüyor.
Yasa kapsamında; yeni vergi düzenlemeleri ve reçeteli ilaç fiyatlandırma reformuyla, gelecek 10 yılda 739 milyar dolarlık gelir sağlanması ve yenilenebilir enerji/verimlilik/yeşil teknoloji alanlarına 433 milyar dolarlık harcama yapılması öngörülüyor.
Türkiye’nin enflasyonla uğraşta ne yaptığına bakalım; kelamda faizleri düşük tutarak (ki kaldı ki piyasada yükselen mevduat faizleri birebir refleksi desteklemiyor) yatırımı ve ihracatı arttıracak.
Enerji arz güvenliği, verimlilik, teknolojik yenilikler ve yenilenebilir güç başat pozisyonuna yükselirken; dünya nükleer güçte altın çağına giriyor.
Birol’a geri dönersem; Amerika, Arjantin, Şili, Hindistan, Fransa, Rusya,, Güney Kore, Japonya ve İngiltere’den örneklerle nükleer güç santrallerine yatırımların çok büyük bir süratle arttığını belirtiyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı Kıdemli Nükleer Güç Danışmanı Justin Friedman geçtiğimiz günlerde Ankara’daydı.
Bloomberg’e yaptığı açıklamada “Kömür yakıtlı termik santrallerin ikamesi olarak nükleere önemli bir ilgi var” dedi.
Friedman’a nazaran Türkiye’de 2050’ye kadar nükleerden sağlanacak 20 gigawatlık elektrik üretim maksadını karşılamak üzere 35’e kadar küçük ölçekli nükleer reaktör alımı için alan var.
Bu ölçekte bir alım için gerekli olan milyarlarca dolarlık finansman nasıl bulunacak sorusu ise şimdi yanıtlanmadı.
Friedman’dan öğreniyoriz ki AKP kabinesi ve kimi şirketler küçük nükleer reaktörlerin (SMR) satın alınması için ABD ile görüşüyor.
Devletin resmi haber ajansı AA’ya da demeç veren Friedman, Ankara’da bulunduğu müddette işletmeler ortası işbirliği ve hükümetler ortası birlikte çalışma kapılarını zorlamış.
Amerika’nın nükleer iştahını anlamak için; ABD’li SMR üreticileri ortasında yer alan NuScale Power Corp. ve Microsoft’un kurucusu Bill Gates dayanaklı TerraPower LLC’in yatırımlarına bakmak kâfi olur.
Gates’in geliştirdiği 4’üncü kuşak nükleer santral yatırımına ABD devleti 1.9 milyar dolar finansal takviye sağlamış.
TerraPower birinci nükleer santralini 2025 yılında devre dışı bırakılacak bir kömür madeninin bulunduğu Wyoming’de kuracak.
Planlanan santral, geliştirilen projenin global showroom’u da olacak. TerraPower CEO’su Chris Levesque’ye nazaran, kurulması planlanan yeni “Natrium” santrali 4 milyar dolara mal olacak. gelecekte ise bu sayının çeyreği ile nükleer santral kurulabilecek.
Santralin inşasının 2028 yılında tamamlanması planlanıyor.
Türkiye rüzgar, güneş, hidrojen, jeotermal, biokütle üzere yenilenebilir güç yatırımları üzere nükleer güç santrallerinde de maliyetlerin düşme eğilimlerini hesaba katmadan; biri Mersin’de üretimine başlanan, oburu Sinop’da arsa tahsisi yapılan iki nükleer santrale 20 artı 20 milyar dolarlık imzalar atabiliyor…
2018’de imaline başlanılan ve Rus devlet şirketi Rosatom’un “Yap-İşlet-Sahip Ol” idaresi ile Mersin’de inşa ettiği Akkuyu Nükleer Güç Santralı (NGS)’nın birinci ünitesinin Haziran 2023’e kadar bitirilmesi hedefleniyor.
Kamunun elektrik üretim şirketi EÜAŞ, toplam 4800 MW kapasiteli Akkuyu NGS’nin ürettiği elektriğin birinci 15 yıl yüzde 70’ine, sonraki yıllarda yüzde 30’una 12.35 kwh/cent üzere katmerli alım garantisi verdi.
Türkiye ikinci nükleer santral yatırımını olan Sinop’ta da geri saymaya başladı.
İngiltere’nin vergi cenneti adalarından Jersey’de 2016’da Fransız ve Japon iştirakinde Sinop International Energy şirketi kurulmuştu.
O iştirak 2018 yılında bozuldu.
Ankara merkezli kurulan Sinop Energy IC’nin hakim ortağı Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) olacak.
Planlanan Sinop nükleer santralının taliplisi de Rusya..
1990’larda Rus şirketi Gazprom’la Karadeniz geçişli inşa edilen Mavi Akım Doğalgaz Boru Sınırı ve Amerika’nın desteklediği Bakü-Tiflis-Ceyhan Doğalgaz Boru Sınırı projelerinde yaşanılan Amerika- Rusya rekabeti bu defa nükleerde yinelenecek.
Amerika’nın geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yakın iş insanlarından Sıtkı Ayan’ın mal varlığını “İran ambargosunu delme” suçlamasıyla dondurmasını da “nükleer pazarlığa” bağlamak akla gelebilir.
Reuters Haber Ajansı’nın haberine nazaran Hazine’nin eurobond ihracatına 10 milyar dolarlık kaynak ayıran Katar’dan 2023’ün birinci ayında 2 milyar dolar gelecekmiş.
Meclis’te kabul edilen son torba maddede yer alan özelleştirilen limanların işletme müddetlerini 49 yıla tamamlayan düzenleme de Katar’a müjdeydi…
Ha uğraş bir yandan madenler, öbür yandan betonlaşan kentler, beri yandan nükleer; gökyüzünden diğer neyimiz kalacak sanki?
