Herkes Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) pazartesi günü açıklayacağı kasım ayı enflasyonuna odaklandı. Herkes yıllık sayının hesaplanması 12 ay evvelki aylık değişimle kıyaslanarak yapılacağı için yani baz tesiriyle enflasyonun düşüş trendine gireceği konusunda hemfikir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da (TCMB) son enflasyon raporunda kasım ayından sonra enflasyonun mevcut düzeyinden süratlice düşeceğini belirterek, yıl sonu varsayımını yüzde 65,2 olarak açıkladı. Bunun birinci sinyali de resmi enflasyon için gösterge niteliğinde olan İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) açıkladığı İstanbul enflasyonundan geldi. İTO’nun İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi bir evvelki aya nazaran 3,10 artış göstererek baz tesiriyle kasım ayında yüzde 108,77’den yüzde 105,55’e geriledi. Kasım ayı enflasyonunu merakla bekleyen vatandaşların “Peki, enflasyon düşerken belimizi büken mecburî tüketim eserlerinin fiyatları da inecek mi?” sorusunu finansal danışman ve DEVA Partisi Genel Merkez İdare Heyeti Üyesi Ömer Rıfat Gencal’a yönelttik ve şu karşılığı aldık:
‘Sakın kanmayın’
“Faizi indirdik, enflasyon da indi diyecekler. Sakın kanmayın. Önümüzdeki 8 ayda fiyatlar ayda ortalama yüzde 2.5 artsa Haziran 2023’te enflasyon yüzde 35’e iner lakin Haziran 2018’de 100 TL’ye, bugün 303 TL’ye doldurduğunuz market sepeti 369.5 TL’ye yükselir.”
“İktidar 2018 yılından beri vatandaştan sabır diliyor, hayat pahalılığına tahlil bulacağını vadediyor. Ortadan geçen 4 yıl altı ayda bu sabır talebi tekraren lisana getirildi ancak vatandaşın artık dayanacak gücü kalmadı” diyen Gencal, şu değerlendirmeleri yaptı:
- Şimdilerde ise iktisatçıların sıkça kullandığı bir terim olan “baz etkisi” ile iktidar enflasyonun düşeceğini söylüyor. Evet enflasyon düşecek fakat tarif yaparak düşenin ne olduğunu düzgünce anlamamız gerekiyor. Enflasyon, İngilizce’den lisanımıza girmiş bir söz. Şişirmek manasına geliyor. İktisatçılar enflasyonu fiyatların şişmesi manasında kullanıyor. Fiyatların şişmesi için de makul bir hava basılması gerekiyor diye düşünebilirsiniz. Fiyatları şişiren yegane hava kaynağını da “para” olarak düşünmekte yarar var. Bir ülkede toplam mal ve hizmetlerin arzındaki artış bu mal ve hizmetlere gösterilen talep artışından daha az ise fiyatların artışı kelam konusu olur. Bu mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki artış suratına da enflasyon denir.
- Fiyatlar süratle artarken enflasyon oranı artar. Enflasyonun düşmesi demek fiyatların düşmesi demek değildir. Yalnızca bir evvelki birebir periyoda nazaran fiyat artış suratı yavaşlamıştır.
- Gelin bunu bir grafikle açıklayalım. Tesadüf bu ya, tam da Cumhurbaşkanlığı seçiminin olduğu 2018 yılında TÜİK’in açıkladığı sepetteki mal ve hizmetlerden satın alıyor ve karşılığında 100 TL ödüyorsunuz. O devirde TÜİK’in bu sepeti tam 100 TL ediyormuş. Haziran 2018 yılında da yıllık enflasyon yüzde 15.39’muş. 2016 yılında tutuklanan ve ABD ile ortamızda kriz çıkartan Rahip Brunson nedeniyle TL’deki paha kaybı yıllık enflasyonu yüzde 25.24’lere kadar çıkartmış. Bu sırada 100 TL’ye aldığınız sepet 109.34 TL olmuş. Sonrasında yapılan enflasyonu düşürme kampanyaları, TL’nin pahalanması ile yıllık enflasyon yüzde 8.55’lere kadar düşmüş. Enflasyon düşmüş ancak sepetin fiyatı 121.86 TL olmuş. O tarihten sonra uygulanan siyasetler enflasyonu düşürmeye yetmemiş lakin enflasyonun süratiyle birlikte fiyatların artış suratı da düşmüş. Şubat 2021’de Naci Ağbal’ın vazifeden alınması ve yerine Şahap Kavcıoğlu’nun atanması ile TCMB’nin bağımsızlığını kaybedişi, siyaset faizlerinin Eylül 2021’den itibaren süratlice düşürülüşü TL’nin tekrar büyük kıymet kayıplarına uğramasına ve enflasyonun hızlanmasına neden olmuş. Bilhassa Aralık 2021’de kurda yaşanan önemli paha kayıpları enflasyonu yüzde 15’ler seviyesinden birinci etapta yüzde 35’lere sonrasında yüzde 50’lere ve Ekim 2022’ye geldiğimizde de yüzde 85.51’e ulaştırmış. Kısaca Haziran 2018’de 100 TL’ye aldığımız sepetin fiyatı Ekim 2022’de 303.27 olmuş.
Asıl soru şu: Alım gücünüz tıpkı kalacak mı?
- Şöyle bir varsayım yapalım. Kasım 2022’den seçimlerin olacağı Haziran 2022’ye kadar aylık enflasyon daima yüzde 2.5 gelsin. O takdirde yıllık enflasyon grafikte sarı çizgi ile gösterilen bir düşüş gösterecek ve Haziran 2023’te yıllık yüzde 35’e gerileyecektir. Pekala fiyatlar ne olacaktır? Daha evvel olduğu üzere artışa devam edecek ve Haziran 2023’te 2018 yılında almış olduğunuz sepetin fiyatı 369.5 TL olacaktır.
- Buradaki asıl cevaplanması gereken soru şudur: Fiyatlar bu seviyeye gelmişken, sizin o devirdeki alım gücünüz Haziran 2023’te birebir kalacak mıdır? Natürel TÜİK’in yanlışsız enflasyonu ölçtüğüne de inanıyorsanız.
