Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in iki günlük Suudi Arabistan ziyaretinin değeri üzerinde pek durulmadı sanırım. Bilhassa ABD’nin bu geziyi stratejik değil, ticari bir seyahat olarak görmesinin de bunda tesiri olabilir. Meğer oldukça kıymetli bir gelişmedir bu ziyaret.
Her şeyden evvel, Şi iki yıldır bir yere gitmeme tavrından vazgeçmiş oldu. İkincisi bu bir Çin devlet liderinin Suudi Arabistan’a yaptığı beşinci ziyaret. Geçtiğimiz günlerde ömrünü yitiren eski Devlet Lideri Jiang Zemin periyodunda 1999’da başlayan ikili münasebetlerin daha da geliştiğini bu seyahat bir sefer daha göstermiş oldu.
Biden’ın uğraşı yetmedi
Şi’nin ziyareti ABD Lideri Joe Biden’ın, İstanbul’da Suudi konsolosluğunda öldürülen Cemal Kaşıkçı cinayetinden sonra “parya yapacağım” diyerek tehdit ettiği Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman’la Temmuz ayında Riyad’da sessiz sedasız görüşmesinden, Suudilerin Biden’ı kızdırırcasına petrol üretimini kısma kararı almasının akabinde geldi. Bu nedenle de son derece dikkate paha. Yani ziyaret petrol üretimi, Ukrayna savaşı, insan hakları ihlalleri nedeniyle Riyad ile Washington ortasındaki bağların gerildiği bir periyoda denk gelmesi bakımından da ehemmiyet taşıyor.
Çin petrolünün yaklaşık yüzde 18’ini Suudi Arabistan‘dan alan bir ülke. İki ülke ortasındaki ticaret 2021’de 80 milyar doların üzerindeydi. Çinli şirketler 2005’ten bu yana Suudi Arabistan’da 36 milyar dolardan fazla iş yaptı. Suudi Arabistan için de Çin, bir numaralı ticaret ortağı, kıymetli bir teknoloji tedarikçisi, uzun vadeli bir güç müşterisi, nihayet Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nda daimi üyeliği bulunan kapsamlı bir stratejik ortak. Bu nedenle ziyaret iki ülke ortasındaki bağlantılarda bir dönüm noktasını oluşturuyor. Çin-Arap tepesi ile Çin-Körfez İşbirliği Kurulu konferansını da kapsar biçimde yapılan ziyarette Şi, en az 14 Arap devlet lideriyle görüşme imkanı buldu.
Büyük ticaret ortağı
Çin artık Ortadoğu ülkeleri için değerli bir ticaret ortağı durumunda. Bu ziyaret aslında Şangay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) batıya gerçek genişlemesinde değerli bir adım da sayılır. Şi ile Veliaht Prens Salman ortasındaki görüşmede ticarette ABD doları yerine yuan para ünitesinin kullanılması konusu da gündeme geldi bildirildiğine nazaran. Yuan’da karar kılınırsa bu güç ticaretinde kullanılan ABD dolarına vurulan büyük bir darbe olacak.
Ziyaret aslında Çin için “tam zamanı” denecek bir periyotta gerçekleşti. ABD- S. Arabistan bağları her zamankinden daha soğuk. Biden’ın özür içerikli ziyareti bile alakaları “ısıtamadı”. Zira iki ülke petrol üretimi konusunda önemli bir uyuşmazlık yaşıyor. Bu uyuşmazlık ekim ayında Suudi liderliğindeki petrol karteli Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü‘nün (OPEC)’in fiyatları “dengelemek” emeliyle üretimi günde iki milyon varil azaltmasıyla yeterlice derinleşmişti. ABD reaksiyon göstermiş, kararın ABD’deki enflasyonu körükleyeceğini, Moskova’ya da Ukrayna’daki savaşını sürdürmek için kullanabileceği bir gelir sağlayacağını belirterek Suudi Arabistan’ı suçlamıştı.
Kaybeden ABD
Tayvan konusundaki kışkırtmaları, Çin firmalarına yerli yersiz yaptırımları, Ortadoğu’da Çin’in Jenerasyon – Yol Projesi’ne mahzur çıkarması ABD’ye rastgele bir şey kazandırmadı. Bilakis Ortadoğu’da gitgide büyüyen Çin’in cazibesi bölge ülkelerini Çin’le yakınlaşma noktasına getirdi.
Şi, düzgün karşılanacağını bildiği bir geziyi, durumun ABD aleyhine döndüğü bir vakitte yapmakla çok akıllı bir adım attı. Unutmayalım, Çin sıkıntılı alanlara askeri güçle değil, ticaretle gitme akıllığını gösteren bir ülke.
“Bir gece apansız gelebilirim”den de daha çok tesirli.
