Petrolün varil fiyatında bu ay yaklaşık yüzde 10 düşüş yaşandı. Petrol dünyada gerileyince yurtiçinde akaryakıtın pompa fiyatı biraz indi, akaryakıt 20 TL hududuna geriledi. Bu alışılmış artırımlı fiyattan indirim. Yılbaşında akaryakıtın litre fiyatı 14 TL civarındaydı. “Düştü” dediğimiz bugünkü fiyat aslında yılbaşına nazaran yüzde 43 artırımlı. Yani son indirim, Nasreddin Hoca’nın eşeğini kaybedip bulması kıssasına benziyor. Eşeğin tamamını şimdi bulabilmiş de değiliz. Lakin enseyi karartmayalım, yüzde 10 indirim bile sevindirici bir gelişme. Alışılmış kalıcı olursa..
Türkiye bu yıl güç ithalatına yaklaşık 100 milyar dolar fatura ödeyecek. Petrolün varil fiyatının bugünkü düzeylerde kalması, önümüzdeki aylarda bu faturanın hafiflemesini getirir. Öte yandan petrol birçok kesimde temel girdilerden biri olduğu için fiyattaki gerileme enflasyonu yavaşlatıcı bir rol de oynayabilir.
Petrol fiyatlarındaki düşüşün kalıcı olup olmadığını anlayabilmek için neden düştüğü sorusuna karşılık bulmamız gerekiyor. Petroldeki düşüşün iki nedeni var. Biri kolay kolay değişmeyecek temel bir dinamikle ilgili. Başkası ise biraz daha şimdiki gelişme. Fakat onun da kısa müddette değişmesi kolay değilmiş üzere görünüyor.
Temel neden, dünya iktisadının yavaşlaması. Dünya iktisadı geçen yıl, pandemi sonrasındaki süratli açılmanın tesiriyle yüzde 6 büyümüştü. Bu yıl büyümenin yüzde 3 civarında gelmesi, gelecek yıl da yüzde 3’ün altına inmesi bekleniyor. Dünya iktisadı kelam konusu olduğunda yüzde 3, kritik düzey. Yüzde 3’ün altı aslında fiilen küçülme manasına geliyor.
Dünyanın yavaşlaması, daha az üretim yapılması demek. Daha az üretim, daha az girdi kullanmak, daha az girdi kullanmak da güç tüketiminin azalması demek. İşte petrol fiyatında düşüşe neden olan temel dinamik bu. Dünyanın yavaşlaması petrol talebini aşağı çekiyor. İktisadın abecesi: Talebi azalan bir eserin fiyatı düşer.
Peki dünya neden yavaşlıyor? Bunun en kıymetli nedeni, merkez bankalarının yaptığı faiz artırımları. Pandemi periyodunda izlenen gevşek para siyaseti ve bu ortada geçen yıl yaşanan süratli büyüme, enflasyon canavarının hortlamasına neden oldu. Türkiye’deki kadar olmasa da, Amerika, Avrupa ve Asya’da enflasyon uzun vakittir görülmedik düzeylere yükseldi. Merkez bankalarının enflasyonu bastırmak için yaptığı faiz artırımları başta Amerika olmak üzere birçok ülkeyi resesyonun (ekonomik küçülme) eşiğine getirdi.
Rusya-Ukrayna savaşı da dünyanın yavaşlamasına katkıda bulundu. Bilhassa Avrupa’nın sakinliğin eşiğine gelmesinin gerisinde faiz artırımlarından çok savaşın tesiri var.
Bu, temel sebep. Bir de petrol fiyatındaki düşüşün son on günde hızlanmasına neden olan bir gelişme var: Çin’de Covid olaylarının yine artmaya başlaması ve geçen Cumartesi altı ay ortadan sonra birinci mevtin görülmesi. Cumartesi günü gerçekleşen Covid mevtini Pazar günü iki vefat takip etti…
Çin, Covid’e karşı çok sert bir siyaset uyguluyor. “Sıfır Covid stratejisi” olarak isimlendirilen siyaset uyarınca birkaç olay görülen bölgeler toptan kapatılıyor. Bu strateji, dünya ekonomisindeki yavaşlamanın üçüncü nedeni.
Kısa mühlet önceye kadar Çin’in bu stratejiden vazgeçeceği, vazgeçmese bile biraz gevşeteceği düşünülüyordu.. Fakat hadiselerin tekrar tırmanışa geçmesi ve vefatlar görülmesi bunu diğer bahara erteledi. Çin büyük olasılıkla hadiselerin görüldüğü kentleri kapatmaya devam edecek. Bu da dev fabrikaların kapanması, günlerce, haftalarca kapalı kalmaları demek.
Petrol talebini azaltan bu gelişmelere karşı OPEC (Petrol üreticisi ülkeler karteli) fiyatta yaşanacak düşüşü engelleyebilmek için üretimi kısma kararı almıştı. Ancak görüldüğü üzere düşüşü engelleyemedi. Dünden beri biraz daha kesinti yapmaya hazırlandıkları haberleri geliyor. Bunun da fiyatları çok fazla etkilemesi beklenmiyor.
Dünya iktisadının yakın gelecekte yüksek büyümeye dönmesi ve Çin’in 0 Covid stratejisinden vazgeçmesi kısa vadede mümkün olmadığına nazaran petrol fiyatları daha uzun müddet bugünkü düzeylerde dolaşacak demektir.
Yurtiçinde ise akaryakıt fiyatları petrolün varil fiyatı kadar döviz kurundan da etkileniyor. Petrol dünya piyasalarında sabit kalsa bile dolar TL karşısında yükselişe geçerse akaryakıt artırımları tekrar başlar.
İyi haber: Petrol fiyatı geriledi. Berbat haber: Bugünkü fiyat bile aslında çok yüksek
