Karadeniz’de mikroplastik kirliliği üzerine yapılan araştırmalarda; ortalarında hamsi, palamut, mezgit, barbun ve istavrit üzere 12 balık çeşidinde görülen mikroplastikler, 2 milimetreden küçük zooplankton çeşidi ‘kopepod’ isimli deniz canlısında da tespit edildi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi (RTEÜ) Su Eserleri Fakültesi Mikroplastik Araştırma Kümesi grup başkanı Deniz Biyolojisi Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ülgen Aytan, Türkiye’de bu ölçünün birinci defa saptandığını belirterek, Bu durum, mikroplastik kirliliğinin vardığı korkutucu boyutları ortaya koyuyor dedi.
RTEÜ Su Eserleri Fakültesi Mikroplastik Araştırma Kümesi, denizlerde 5 milimetreden daha küçük plastik parçacıklar olan mikroplastik kirliliğini çok taraflı araştırıyor. Irmak ağzı ve kıyısal bölgelerden alınan deniz suyu ve sediman örnekleri incelenerek mikroplastiklerin kompozisyonu, dağılımı ve muhtemel kaynakları belirleniyor. Proje kapsamında yürütülen deneysel çalışmalarla mikroplastiklerin deniz besin zincirinin fonksiyonuna tesirlerini kıymetlendiren takım, ileri görüntüleme ve tahlil teknikleriyle plastiklerin muhtemel kaynaklarını belirliyor. Araştırmalarda; Karadeniz’de kilometrekarede 1 milyonun üzerinde tespit edilen mikroplastikler ortalarında hamsi, palamut, mezgit, barbun ve istavrit üzere 12 balık çeşidinde görüldü. 2 milimetreden küçük zooplankton tipi ‘kopepod’ isimli deniz canlısında da tespit edilen mikroplastiklerin, besin zincirinin birinci halkasına kadar ulaştığını belirlendi.
‘Türkiye denizlerinde birinci sefer tespit edildi’
RTEÜ Mikroplastik Araştırma Kümesi takım önderi ve Deniz Biyolojisi Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ülgen Aytan, Türkiye denizlerinde hamsinin beslendiği milimetrik boyutlardaki ‘kopepod’ isimli zooplanktonların da mikroplastik tükettiğini birinci defa tespit ettiklerini söyledi. Aytan, “Hem hamsiyi hem de beslendiğini avını araştırdık ve sonucu bilim dünyasıyla paylaştık. Benzeri çalışmalar şu ana kadar yalnızca Pasifik Okyanusu’nda yapılmıştı. Karadeniz’deki çalışmayla plastik kirliliğinin diğer bir boyutunu da gözler önüne serdik. Düşündüğümüzün çok daha ötesinde sonuçlar ortaya çıktı. Bu durum, mikroplastik kirliliğinin vardığı korkutucu boyutları ortaya koyuyor. Boyutları küçüldükçe bunları yememe bahtı kalmayacak hamsinin maalesef mikroplastiklerden kaçışı yok” diye konuştu.
‘Mikroorganizmalar da mikroplasik tüketiyor’
Mikroplastik kirliliğinin besin zincirinin temeline kadar ulaştığını ve milimetrik boyuttaki canlılarca da tüketildiğini kaydeden Aytan, “Besin zincirinin temelinden başlayarak alakalı kimyasallarla tüm canlılara bulaşıyor ve besin zincirinde tesirleri katlanarak beşere kadar tekrar ulaşıyor. Zooplankton içinde yer alan, ‘kopepod’ olarak isimlendirdiğimiz ve birçok balığın besinini olan bu canlılar küçük böcek gibisi canlılardır. Çalışma sonuçları yalnızca balıkların değil bu mikroorganizmaların da doğal ortamlarında mikroplastik tükettiğini ortaya koydu. Karadeniz, hamsi tarafından domine ediliyor ve hamsi bu canlılardan suyu filtre ederek besleniyor. Hamsi, Karadeniz’deki yüksek mikroplastiğe hem suyu filtre etme yoluyla hem de mikroplastik tüketen avı yoluyla maruz kalıyor. Bu da besin zinciri içerisinde beşere kadar ulaşıyor. Karadeniz’e yolladığımız plastikler bu canlılar aracılığıyla tekrar soframıza ulaşıyorlar” dedi.
‘Denizel ortamda mikroplastiksiz alan yok’
Doç. Dr. Aytan, mikroplastiklerin deniz ortamlarında ulaşmadığı nokta kalmadığını lisana getirerek, “Suyu filtre eden canlılar en çok risk altında olanlar zira denizel ortamda mikroplastiksiz bir alan yok. Değişen oran ve tiplerde dağılım gösteriyor. Bu canlılar seçici beslenmediği için bedenlerine aldıkları suyla birlikte her türlü kirleticiyi de bünyelerine alıyor. Mikroplastik küçüldükçe filtrasyon aracılığıyla bu canlının da mikroplastiği alma riski de artıyor. Şu an denize giren plastik durdurulsa bile denize giren plastikler parçalanmaya devam edecek; her geçen gün daha küçük kesimlere, mikro, nano ve tahminen de fenoplastiklere ayrılacaklar. Bu da hiç düşünemediğimiz yollarla canlılarla etkileşim haline girecek demek oluyor” diye konuştu.
