Merkez Bankası geçtiğimiz hafta yaptığı faiz indirimiyle kur muhafazalı mevduat faizini de indirmiş oldu. Kur korumalının faizi, Merkez Bankası’nın siyaset faizinin en fazla üç puan üzerinde olabiliyor. Siyaset faizi yüzde 9’a indirilince kur korumalının faizi de yüzde 12’ye indi. Enflasyon kaçtı? En az yüzde 85. (TÜİK’in açıkladığı resmi enflasyon.) Bu enflasyonda parayı kur muhafazalı mevduata koymak, erimesini göze almak demek.
“Kur korumalıda döviz getirisiyle faiz ortasındaki fark mevduat sahibine ödenmiyor muydu?” diye soracaksınız, haklı olarak. Ödeniyordu lakin artık ödenmiyor. Zira kurun bir getirisi kalmadı. Merkez Bankası rezervlerinden yapılan satışlarla (Yılbaşından bu yana 100 milyar dolardan fazla satıldı) dolar denetim altında tutuluyor. Bu nedenle parasını kur muhafazalı mevduatta tutanlar, bankanın verdiği faizle yetinmek zorunda. O da gördüğümüz üzere enflasyonun çok lakin çok altında.
Bu şartlarda kur muhafazalı mevduatta kalmanın bir manası yok. Hakikaten son haftalarda kur korumalıdan çıkışlar başlamış durumda.
Peki kur muhafazalı mevduattan çıkan para nereye gidecek? Bankalardaki olağan TL mevduat faizi, kur muhafazalı mevduatın üzerinde. Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş, “Mevduat tarafında faizlerin yüzde 25’lere gittiğini görüyoruz” dedi. Bu, kur korumalının faizine nazaran hayli yüksek bir oran.
Bankalar mevduat faizini neden yükseltiyor? Zira döviz mevduatı TL mevduatından yüksek bankalara ceza var. Geçen hafta bankalara gönderilen yazıya nazaran şayet döviz mevduatının oranı yüzde 60’ın üzerindeyse, Merkez Bankası’nda tuttukları zarurî karşılıkların yüzde 8’ini kurul olarak ödeyecekler.
Aslında “Komisyon” kibar laf, bu resmen ceza. Bankalar bu cezadan kaçmak için toplam mevduatları içinde döviz mevduatlarının hissesini azaltmaya çalışıyor. Bunun bir yolu döviz mevduatı sahiplerini TL’ye dönmeye ikna etmek, başkası TL mevduatı artırmak. Mevduat faizinin artma nedeni işte bu, bankalar TL mevduatı artırmaya çalışıyor.
Öyleyse kur korumalıdan çıkan paranın yeni adresi TL mevduat mı? Bir kısmının evet, fakat değerli bir kısmının hayır. Zira TL mevduatın faizi kur korumalıya nazaran yüksek olsa da, yeniden de enflasyonun altında. Öyleyse?
Tasarruf sahibi için çok fazla seçenek yok. Devlet tahvili deseniz, düşük faizde kur korumalıyla yarışıyor. Dolar ve Euro, Merkez Bankası’nın rezerve satışlarıyla denetim altında ve seçime kadar denetim altında tutulacaklarmış üzere görünüyor. (Bununla birlikte Euro’da hafif bir yükseliş var, onu farklı bir yazıda anlatacağım.) Altın, dünyadaki gelişmeler nedeniyle bedel kaybetti, artık şimdi toparlamaya çalışıyor, tarafı bilinmeyen. Enflasyon karşısında parayı koruyan tek seçenek var, o da borsa. Lakin onun da riski yüksek. Ve halkımızın finansal okuryazarlığı yetersiz. Geriye tek seçenek kalıyor.
Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş, 12. Milletlerarası Resort Turizm Kongresi kapsamında benim de katıldığım toplantıda o “seçeneği” şöyle anlattı: “Kur korumalıdan çıkan paranın kıymetli bir kısmı seçeneksizlik nedeniyle harcamaya yönelebilir. Bu da enflasyonu daha da artırır.”
Manzarayı özetleyelim: Merkez Bankası, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın talimatıyla siyaset faizini indiriyor. Lakin mevduat faizi düşeceğine artıyor, yüzde 25’e dayandı. Bu ortada vatandaşın kullandığı gereksinim kredisinin faizi, yüzde 30’un üzerinde.
“Neo klasik iktisat fikrinden epistemolojik kopuş heterodoks yaklaşımı ön plana çıkardı.” Hazine ve Maliye Bakanı Nebati, bu abuk tablonun gerisindeki iktisat siyasetini bu türlü tanım etmişti.
Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş geçen hafta, “Ortodoks, bilinen iktisat usulüne dönüşün gelmesini bekleyeceğiz” dedi.
Az kaldı.
