“Avrupa’nın göbeğinde olmaz“ diyenler umarım haklı çıkarlar ancak durum pek o denli görünmüyor. Avrupa’yı savaşlardan arınmış bir bölge olarak görme ısrarı insanı yanıltabilir. Kolay değil, kabul, ancak 1990’lı yıllarda son derece acımasız bir savaşın yaşandığı bölgede yaralar hala çok taze. Ufak bir kıvılcım bölgeyi ateşe atar.
Kosova’ya ait uyuşmazlığın yüzyıllara dayanan bir geçmişi var. Sırbistan bu bölgeyi hem devletinin hem de dininin neredeyse “kalbi“ olarak görüyor. Kosova’da Ortaçağ’dan kalma çok sayıda Sırp Ortodoks Hıristiyan manastırı bulunuyor. Öte yandan Kosova’nın çoğunluğu Müslüman olan etnik Arnavutları da Kosova’yı kendi ülkeleri olarak görüyor. Bu nedenle Sırbistan’ı yurtlarını işgal etmekle suçluyor. İşte bu uyuşmazlık “Avrupa’nın göbeğinde“ kanlı bir savaşa yol açmıştı. Etnik Arnavutlar 1998 yılında ülkeyi Sırp idaresinden kurtarmak için bir isyan başlatmış, Sırbistan’ın karşı çıkması, 1999’da NATO müdahalesine yol açmıştı.
Belge/kayıt bahane
Bir müddettir yaşanan son gerginlik ise Kosova’nın kuzeyindeki mahallî Sırpların, Sırbistan tarafından verilen araç plakaları ile kimlik kartlarının Kosova kayıtlarıyla/belgeleriyle değiştirilmesi buyruğunu protesto etmek için yolları kapatmasıyla başlamıştı. Buna Kosova hükümetinin cevabı Sırpların yaşadığı bölgeye özel polis güçleri konuşlandırmak olmuştu.
Mesele Sırbistan’ın, Kosova’nın 2008’de tek taraflı bağımsızlığını tanımamasıyla da ilgili elbette. Kosova’yı tanımayan yalnızca Sırbistan değil, Rusya’nın yanısıra AB üyesi İspanya, Yunanistan, Kıbrıs, Romanya ile Slovakya da tanımıyor. Bu nedenle Kosova vatandaşları Sırbistan’da ikamet ederken özel süreksiz evraklara muhtaçlık duyuyor. Kosova da birebirini Sırp vatandaşlarından talep ediyor.
Bir kaç kere gerildi iki ülke. Sonuncusu evvelki gün yaşandı. Sürüp giden Rusya-Ukrayna savaşının Balkanlara sıçraması değil bu natürel ki. Bu “yerel bir kriz”. Lakin savaşa dönerse mahallî hudutları aşabilir. Zira yapay da olsa çok aktörlü bir kriz bu yaşanan. Bakın, Ukrayna’da “şahin” kimi siyasetçiler Sırbistan’ın Kosova’yı işgali halinde oraya Ukrayna askerleri yollamaktan kelam ettiler sık sık.
Kosova’da çok büyük bir Amerikan askeri üssü var. Hasebiyle Sırbistan’ın Kosova’yı işgali pek kolay değil. Ayrıyeten Sırbistan hariç bölgedeki tüm ülkeler ya NATO üyesi ya da NATO birliklerine konut sahipliği yapıyor. Hem NATO hem de AB tarafından büsbütün çevrili, ekonomik olarak büyük ölçüde Avrupa Birliği’ne bağlı olan Sırbistan, ABD’nin liderliğindeki ittifak ile karşı karşıya gelme riskini almayacak.
Rusya’nın ilgisi var mı?
Bölgede olanı biteni Rusya’ya bağlayanlar da var elbette. Bunu onlara düşündürten, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Ukrayna’ya savaş açmadan evvel de sonra da birkaç defa bölgede yaşananlardan dolayı NATO’yu suçlaması. Putin, NATO’nun 1999’da Sırbistan’ı bombalaması ile Batı’nın Kosova’yı bir ülke olarak kabul etmesinin memleketler arası türel tertibi bozan yasadışı bir emsal oluşturduğunu söylemişti. Kimi çevreler Putin’in bu kelamları Ukrayna’ya saldırısını yasallaştırmak hedefiyle söylediğini belirtiyor.
Öyle de olsa Putin’in eleştirisi yanlış değil. Bugün “Kosova Krizi” diye bir şey varsa, Sırbistan’ı parçalayarak kendilerine müttefik bir ülke yaratan ABD/Batı sorumlu bundan. Fakat bağımsızlık ilanından sonra Kosova’nın tanınmaması da krizi artıyor. Yani, Kosova’nın tek taraflı bağımsızlık ilan etmesi de yanlış, ilandan sonra başta Rusya olmak üzere kimi ülkelerce tanınmaması da.
Milliyetçi başkanlar sorunu
İki ülkenin de en büyük talihsizliği ikisinin de ultramilliyetçi başkanlara sahip olması. Kosova Başbakanı Albin Kurti sık sık tansiyon yaratan biri. Bunu milletlerarası çevreler söylüyor. Birçok Kurti’yi destekleyen çevreler bunlar. Örneğin, kendisinden evvelki Kosova önderlerinin sorunu çözmek için önerdikleri Sırbistan ile Kosova ortasında bir toprak takası fikrini reddetti.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic de rastgele bir tahlilin kalıcı olması için uzlaşma içermesi gerektiğinde ısrar ediyor. Sırbistan’ın Kosova üzerindeki denetimini kaybettiğini kabul ediyor ancak Sırbistan bir şeyler kazanmadan asla uzlaşmayacağını söylüyor.
Son aylarda yaşanan kim bilir kaçıncı tansiyon oldu bu. Daha da olacak bu gidişle. Sırbistan ABD ile dostlarını karşısına almaz, bölgeyi ateşe atarak tarihi sorumluluk altına girmez diye düşünüp savaş çıkmaz diyesim geliyor lakin hiç mi hiç belirli olmaz. Kurti’nin şımarıklığıyla Vucic’in kalın kafalılığı bölgeyi savaşa sokar.
Çılgınlık çağındayız malum.
