CHP Parti Sözcüsü Faik Öztrak, yılın birinci sekiz ayındaki kaynağı belirlenemeyen finansman girişiyle ilgili olarak Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin yanıtlaması istemiyle TBMM Başkanlığı’na soru önergesi verdi. Öztrak, önergesinde şunları belirtti:
‘Bu büyüklükte bir giriş daha evvel yaşanmamıştı’
“Ödemeler istikrarı bilgilerinin değişik kaynaklardan elde edilmesi; değerleme, ölçme ve kayıt vakti farklılıkları yaratabilmektedir. Oluşan bu farklar ödemeler istikrarında ‘net kusur ve noksan (NHN)’ kalemine ‘kalıntı’ olarak yansımaktadır. Kelam konusu kalıntı ‘finans hesabından’, ‘cari işlemler’ ve ‘sermaye hesabı’ bakiyesinin düşülmesiyle bulunmaktadır. Bu çerçevede NHN kaleminin olumlu bakiye vermesi; ya ülkeye giren finansmanın bilinen/olağan kaynaklarla ilişkilendirilemediğini ya da cari süreçler açığının olması gerekenden daha yüksek kestirim edildiğini söz etmektedir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) yaptığı çalışmalar, bu kalıntının büyük ölçüde ‘finans hesabı’ kaynaklı olduğuna işaret etmektedir. Bu nedenle NHN kaleminin müspet bakiye vermesi, gelen dış finansmanın bilinen, olağan yollarla ilişkilendirilemediği, hasebiyle kaynağının bilinmediği biçiminde yorumlanmaktadır. 2022’nin ocak-ağustos periyodunda, NHN kaleminin bakiyesi 28,3 milyar dolarla tarihi bir rekor kırmıştır. Bu büyüklükte kaynağı belgisiz finansman girişi daha evvel hiç yaşanmamıştır ve mutlak surette izaha muhtaçtır. NHN bakiyesi birinci açıklandığında yüksek kıymetler alabilmekte fakat daha sonraki aylarda yapılan güncellemeler sonucunda kelam konusu bakiye vakitle azalmaktadır. TCMB’nin çalışmaları, NHN bakiyesinin iki yıl içinde ortalama yüzde 45, dört yıl içerisinde ise yüzde 80 oranında azaldığını söz etmektedir (a.g.e.). Lakin 2022’nin birinci 8 aylık periyodunda yapılan güncellemeler NHN bakiyesini azaltmak bir yana 8,3 milyar dolar daha da artırmıştır. Bu durum, NHN kalemine ait soru işaretlerini daha da güçlendirmektedir. NHN bilgilerinin birikimli seyrine bakıldığında da 1991 sonundan 2011’e kadar bu hesap bakiyesinin sıfır etrafında dalgalandığı dikkati çekmektedir. Fakat 2011 yılından itibaren yapılan tüm güncellemelere karşın, NHN bakiyesinin sistematik halde arttığı gözlenmektedir. Bu da olağan bir durum değildir ve katiyen izaha muhtaçtır.”
Öztrak, Nebati’ye şu soruları yöneltti:
- 2022’nin birinci 8 ayında kaynağı belirlenemeyen finansman girişinin 28,3 milyar dolarla rekor kırmasının sebepleri nelerdir?
- Güncellemelerle azalması beklenen NHN’nin güncellemelerin akabinde, 2022’nin birinci sekiz ayında 8,3 milyar dolar artmasının sebebi nedir?
- 1992 sonu ile 2011 yılları ortasında sıfır etrafında dalgalanan NHN, 2011’den sonra ne olmuştur da tertipli olarak artış göstermektedir?
- Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde bu ülkelerden Türkiye’ye gelen ve olağan formüllerle ilişkilendirilemeyen finansman girişinde artış olmuş mudur?
- 2022’de Rusya’dan ithal edilen doğalgaz karşılığı ödemelerde gecikme kelam konusu mudur?
- Rusya’dan ithal edilen doğal gaz için alternatif bir ödeme sistemi oluşturulmuş mudur? Oluşturulduysa bunun NHN üzerindeki tesiri nedir?
- Varlık Barışı olarak da bilinen ve Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlarına ilişkin yurtdışındaki kaynakların ülkeye çekilmesini amaçlayan, sayısı ve sıklığı son yıllarda giderek artan yasal düzenlemelerin kaynağı belirlenemeyen finans girişinde tesiri olmuş mudur?
- Son yıllarda NHN kalemindeki sistematik artışın muhtemel nedenlerini araştırmak üzere Bakanlığınızda rastgele bir teşebbüs yahut çalışma başlatılmış mıdır?”
