Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, Düzce’nin Gölyaka ilçesinde meydana gelen zelzeleye ait, “Bu sarsıntının muhtemel Marmara zelzelesini tetiklemeyeceği görüşünü taşımaktayız. Sarsıntının artçılarının yaklaşık bir hafta içinde sönümleneceğini beklemekteyiz” dedi.
Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü, Düzce’nin Gölyaka ilçesinde meydana gelen sarsıntıya ait bugün basın toplantısı düzenledi. Toplantıda, Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Ali Pınar ve Kandilli Rasathanesi Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Kıymetlendirme Merkezi (BDTİM) Müdür Yardımcısı Dr. Selda Altuncu Poyraz, Düzce’nin Gölyaka ilçesinde meydana zelzeleye ait değerlendirmelerini paylaştı.
Düzce zelzelesinin artçılarının bir hafta sonra biteceğini ve bu sarsıntının muhtemel Marmara sarsıntısını tetiklemeyeceğini belirten Prof. Dr. Haluk Özener, şunları söyledi:
‘Sürpriz bir zelzele değil’
Deprem, aslında Düzce’de ‘fay vadisi’ olarak isimlendirebileceğimiz yerde oldu. Orada birçok irili ufaklı fay bulunmakta ve yaklaşık 7-8 kilometrelik bir fay üzerinde bir fay modülünün kırıldığını söyleyebiliriz. Hasebiyle bizim için sürpriz olan bir zelzele değil, bu sarsıntı. Maden Tetkik ve Arama’nın (MTA) hazırlamış olduğu en son canlı fay haritasına nazaran, burada birçok irili ufaklı zelzele üretebilecek etkin fay bulunmakta. Bu sarsıntı de bu fayların birinin üzerinde oldu.
‘162 artçı sarsıntımız var’
Depremin artçılarına bakarsak; bugün sabah 09:00 itibariyle büyüklüğü 1.2’nin üzerinde 159 sarsıntı oldu. Yayına bağlandığımız vakit 162 tane sarsıntımız var. Bunların en büyüğü; şu an için 4.4 büyüklüğünde bir artçımız var, bir tane 3.9’luk artçımız var, bir tane 3.2’lik var. Yani 3’ün üzerinde, şu ana kadar üç tane artçı sarsıntımız var. Onun dışındaki zelzele büyüklükleri de genelde 1 ile 2 ortasında ağır olarak sıralanmakta.
‘Artçılar bir hafta içinde sönümlenecek’
Bizim, merkezimizdeki uzman arkadaşlarımızla, hocalarımızla yapmış olduğumuz değerlendirmelerde de bu sarsıntının artçılarının yaklaşık bir hafta içinde sönümleneceğini biz beklemekteyiz. Hasebiyle bir hafta içinde bu zelzelelerin azalarak sönümleneceği üzere bir fikir var.
‘Marmara sarsıntısını tetiklemez’
Bu zelzelenin Marmara zelzelesini tetikleyip tetiklemeyeceği, tesiri olup olmayacağı konusunda bizim genel olarak görüşümüz; bu sarsıntının, Kuzey Anadolu Fayı’nın batı kısmında olacak Marmara sarsıntısını tetiklemeyeceği tarafında. Münasebetiyle bu sarsıntının, mümkün Marmara sarsıntısını tetiklemeyeceği görüşünü taşımaktayız.
‘Büyüklüğü ve vakti kamuoyu önünde tartışılmamalı’
Depremin büyüklüğü, vakti üzere mevzularının kamuoyu önünde tartışılmasının çok yararlı olduğuna inanmıyorum. Hasebiyle bu üzere hususlarda uzmanların, öğretim üyelerinin bu biçim tartışmalarını bilimsel ortamlarda yapmalarının daha hakikat olduğuna inanıyorum. Zira toplumda farklı, yanlış değerlendirmelere yol açabilir.
‘Depremin büyüklüğü kesin 6.0’
Depremin büyüklüğü sabit bir paha. Yani 6’lık bir sarsıntı büyüklüğünden bahsediyoruz. Lakin bunun şiddeti farklı yerlerde farklı halde hissedilebiliyor. Zemininizden kaynaklanabilir, içinde oturduğunuz binanızdan kaynaklanabilir. Bu üzere parametrelerle 6’lık zelzelesi kimi yerlerde 8 şiddetinde hissedebilirken kimi yerlerde 4 şiddetinde hissedebilirsiniz. Farklı farklı formda hissetme bahtınız var lakin sarsıntının büyüklüğü katiyetle 6.0.
‘Bu büyüklükte sarsıntılar sürpriz değil’
4’ten büyük birçok zelzele görüyoruz bölgede. 1957, 1967 ve 1999 sarsıntılarını, 7’nin üzerindeki zelzeleler olarak görüyorsunuz. Münasebetiyle bölge, Kuzey Anadolu Fayı’nın etkin bir bölgesi ve ana yarar olsun, tali faylarda olsun misal birçok sarsıntılar oluyor. Bu büyüklükte sarsıntılar görmemiz sürpriz değil. Yaklaşık 50 günde bir, 6’nın üzerinde zelzele bu coğrafyada oluyor. Münasebetiyle bu da bir sürpriz değil. 1895 yılından beri sarsıntı müşahedesi yapan bir enstitünün kayıtlarına baktığınız vakit, bu yoğunlukta, bu sıklıkta zelzele olması hiç sürpriz değil.
‘6 dakika içinde tsunami ikaz iletisi verdik’
Birleşmiş Milletler standardına nazaran bizim, 6’lık zelzelelerde, kıyıdan 100 kilometre içeride olmasına karşın bir ikaz bildirisi vermemiz lazım. 6 dakika içerisinde biz, tsunami ikaz iletimizi, yükümlü olarak Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı’na (AFAD) ilettik. Yalnızca Karadeniz için ikaz iletisi verdik. Ve bu ihtar iletisinden sonra deniz düzeyindeki müşahede istasyonlarımızı takip ederek, 06:46 itibariyle de tsunami ikazını iptal ettik.”
Çarşamba günü saat 04:08’de meydana gelen sarsıntının 12 Kasım 1999 Düzce sarsıntısının geç gelen bir artçısı olduğunu belirten Prof. Dr. Ali Pınar ise şöyle konuştu:
‘Kandilli ve AFAD, büyüklüğü çok süratli bir formda belirledi’
Deprem dün sabah 04:08’de meydana geldi ve gerek Kandilli gerek AFAD, zelzelenin merkez üssünü ve suratını çok süratli bir biçimde belirledi. Şunu belirtmekte yarar var; sarsıntının merkez üssü dediğimiz vakit aslında bizim belirlediğimiz, fayın kırılmaya başladığı noktadır. Halbuki sarsıntı bir noktada meydana gelmedi. 6 büyüklüğündeki bir zelzeleye baktığımız vakit, bu yaklaşık işte 60 kilometrekarelik bir düzlem ortaya çıkmaktadır.
‘Artçı zelzeleler düzce havzasına yayıldı’
Hemen çabucak tüm yerbilimciler bir noktada birleştik. Bu sarsıntı, Karadere segmentinin devamında meydana geldi. Bilgiler geldikçe, yani bu bilginin yavaş değişebileceğini söyleyebiliriz. Zira bu zelzeleden sonra bir artçı sarsıntı aktifliği başladı. Yani 150-200 civarında artçı sarsıntının dağılımına baktığımız vakit ise bu artçı sarsıntıların Karadere segmentinin devamında meydana gelmediğini, daha çok Düzce havzasının içine yayıldığını görüyoruz.
‘Bu sarsıntı, 12 kasım 1999 sarsıntısının geç gelen artçısı’
Bu sarsıntı, aslında 12 Kasım 1999 Düzce sarsıntısıyla kırılan fay düzlemiyle tıpatıp tıpkı. Bu bilgiyi artçı zelzelelerin dağılımıyla birleştirdiğimiz vakit, yani Karadere segmentinin devamı yerine, bunun Düzce sarsıntısı fay segmenti üzerinde meydana geldiğini söyleyebiliriz. Bu sarsıntı, kuvvetle olası, 1999 yılındaki 12 Kasım zelzelesinin geç gelen bir artçı sarsıntısı biçiminde söyleyebiliriz. Zira düzeneği tıpa tıp tıpkı Düzce sarsıntısıyla. Münasebetiyle tıpkı fay düzlemi üzerinde, büyük bir ihtimalle 1999 sarsıntısıyla kırılmayan bir modül kaldı ve bu kesim da o fay segmentinin kuzeybatı ucunda bir yerde herhalde kırılmaya başladı.
‘Dünyada çok az görülen bir yer’
Özellikle son 65 yılda bu bölgede, yani çok yakınlarında dört tane 7’den büyük sarsıntı var. Bu, dünyada çok az görülen bir yer. Yaklaşık 60-70 kilometrelik bir alan içerisinde dört tane 7’den büyük zelzele. Bunlar 1957 Abant zelzelesi, 1967 Mudurnu Vadisi zelzelesi ve daha sonra hatırlayacaksınız, 1999 İzmit ve Düzce zelzeleleri.”
Deprem sırasında ve sonrasında yapılması gerekenlere ait afet şuuru oluşturulması gerektiğini vurgulayan BDTİM Müdür Yardımcısı Dr. Selda Altuncu Poyraz da şunları söyledi:
‘Afet şuuru çok önemli’
Türkiye’nin etkin bir tektoniği olduğu ve zelzelelerin daima olacağını yıllardır konuşuyoruz ve konuşmaya da devam edeceğiz. Lakin burada değerli olan, zelzele olmadan evvel, zelzele sırasında ve sonrasında biz ne kadar hazırlıklıyız, bunun için toplum ne kadar hazırlıklı? Artık AFAD’dan gelen son bilgilere baktığımızda; 93 yaralı var, 1 kişi de kalp krizinden hayatını kaybetmiş sarsıntıda. Yaralıların birden fazla da takip ettiğimiz kadarıyla panikten atlayanlar. Yani zelzele sırasında nasıl davranması gerektiğini bilmeyen vatandaşlarımızın kendi kendilerine ziyan vermesi. Yapısal olmayan hasarlardan kaynaklı yaralanmalardan bahsediyoruz. Bu yüzden afet şuuru çok kıymetli.
‘Toplumu afet şuuru konusunda eğitiyoruz’
Kandilli Rasathanesi olarak, afete hazırlık eğitim laboratuvarımızda iki haftada bir toplumu afet şuuru konusunda eğitiyoruz. Bununla ilgili vatandaşlarımız, bilhassa İstanbul’da oturanlar, form doldurup Kandilli Rasathanesi’nden, afet öncesi sırası ve sonrasında nasıl davranmaları gerektiği konusunda eğitim alabilirler.”
‘Tatbikat, toplumun bilinçlenmesi açısından çok faydalı’
Türkiye geneli ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (KKTC), 12 Kasım 1999 Düzce zelzelesinin yıl dönümü hasebiyle saat 18:57’de yapılan “Çök-Kapan-Tutun” tatbikatının ehemmiyetine vurgu yapan Prof. Dr. Özener, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“12 Kasım’da ülke genelinde bir tane ‘Çök-Kapan-Tutun’ tatbikatı yapıldı, AFAD önderliğinde. Bence toplumun bilinçlenmesi açısından çok yararlıydı. Zira sarsıntının ne vakit olacağını bilmiyoruz. 18:57’de telefonlarımıza bir bildiri geliyordu. Geldi, gelmedi yahut geç ulaştı; o da başka bir test. Bir acil durumda irtibat kanallarının ne kadar verimli çalışıp çalışmadığının da bir testiydi o. Münasebetiyle bir zelzele olduğu vakit size bir ileti gelmeyecek aslında. 04:08’de bir bildiri aldı mı kimse? Almadı ancak zelzele şuurlu toplumlarda, ne yapacağını refleks olarak kendinize sahiplenmeniz lazım.”