Kahramanmaraş merkezli ve 11 ilin etkilendiği zelzelelerin akabinde gözler mümkün Marmara sarsıntısına çevrildi. Kentteki taban sıvılaşması görülen bölgelere yönelik konuşan İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süleyman Dalgıç, İstanbul’un birçok noktasında dere yatakları bulunduğunu, sıvılaşmanın en çok dere yataklarında yaşandığını ve bu noktalara yapılmış çok sayıda da bina olduğuna dikkat çekti.
Prof. Dr. Dalgıç, dere yataklarının alüvyondan oluşan genç yerlerle ilgili, “Dere yataklarında zelzele sırasında sıvılaşma riski ve taşıma gücü kayıpları üzere meseleler oluşarak binalara ziyan verebiliyor. Şayet bu alanlarda sondaj yapıp, ana kayaya ulaşıp, yer güzelleştirmesiyle binaları yapıyorsak, İstanbul’da vadi yatakları sorun değil. Ancak direk bodrum kat yapmadan, taban güzelleştirmesi yapmadan binanızı yaparsanız birebir Maraş, Adıyaman, Antakya’da olduğu üzere bir hasarın ortaya çıkması mümkün.” değerlendirmesinde bulundu.
İstanbul’da sıvılaşmanın en çok dere yataklarında yaşandığının altını çizen Dalgıç, “İstanbul’da yerde sıvılaşma bilhassa Marmara Denizi kıyıları, boğaz kıyıları, Haliç kıyıları, Karadeniz kıyılarında var. Ayrıyeten Fatih’te dolgu ve alüvyon yerler var. Bu nedenle Fatih’in kıyı kenarları biraz sıkıntılı. Kimi yerlerde 30 metrenin üzerinde dolgu tabanlar var. Buralarda yapılmış eski binalar var. Bu binaların ilgili belediye tarafından denetlenmesi gerekiyor.” sözlerini kullandı.
‘Belediyelerde jeoloji mühendisleri sayısını arttırılması gerekiyor’
Prof. Dr. Dalgıç, İstanbul’da yere uygun binaların yapılmasının, sarsıntıda yaşanacak riski en aza indireceğini belirtti.
Binaları yaparken taban etütlerine dikkat edilmesinin kıymetli olduğunun altını çizen Dalgıç, “Binanın temel sistemine ne kadar dikkat edersek yapacağımız yapılar o kadar ayakta kalacaktır. Binaların taban etütleri sonucunda temel sistemlerini inceliyoruz. Şayet binada radye temel yapılacaksa radye temel yapıyoruz. Bazen radye temel de yapmak kâfi olmuyor. Çok farklı yer düzgünleştirme sistemleri var. Riskli gördüğümüz yapılarda uygun temel sistemini uygulayarak sarsıntıya karşı kendimizi hazırlamış oluyoruz. Binayı yaparken taban ile planı birlikte yapmamız lazım” diye konuştu.
Prof. Dr. Dalgıç, binaların üretiminde kontrollerin daha fazla artırılması gerektiğini de lisana getirirken kelamlarını şunları söyledi:
“Bina üretiminde kontroller maalesef eksik. Yeni yapılan binalarda yer etütlerini daha sıkı denetlememiz, gereken ehemmiyeti vermemiz gerekiyor. Bu manada belediyelerdeki jeoloji mühendisleri sayısı kâfi değil. Belediyelerde jeoloji mühendisleri sayısını artırılması gerekiyor. Ayrıyeten yapı kontrol firmaları yeniden yetersiz kalıyor. Firmaların bünyelerinde taban etütlerini denetlemeleri için jeoloji mühendisi gerekiyor.”
‘Binaları yaparken taban ile yapı kalitesinin birbirleriyle uyumlu olması gerekiyor’
Kuzey Anadolu Fay Sınırının Marmara Denizi’nin içerisinden geçtiğini ve İstanbul’a 15 kilometre uzaklıkta bulunduğunu anımsatan Dalgıç, “Bu nedenle birtakım ilçelerimiz risk altında olabilir. Bunun için yapılarımızı riske karşı hazırlamamız, yeni yapıları buna nazaran yapmamız lazım” diye konuştu.
Prof. Dr. Dalgıç, İstanbul’un taban yapısının berbat olmadığını, insanlara bu durumun yanlış yansıtıldığının altını çizerek, şöyle devam etti:
“İstanbul’da kimi yerlerde vadi yatakları, alüvyon oluşumlar ve ‘Kuş dili’ dediğimiz makus taban özelliğindeki bir formasyonumuz var. Öbür formasyonlarımız uygun özelliktedir. Taban etütlerinin de taşıma gücü, oturma üzere bedellerini belirliyoruz. Böylelikle İstanbul ölçeğinde yapılan yahut yapılacak yapılarda zelzele riskini en aza indirgemiş oluyoruz. Binaları yaparken yer ile yapı kalitesini birbirleriyle uyumlu olması gerekiyor. İstanbul’da bu ahengi sağladığımız vakit çok az hasarla gelecek zelzelesi atlatabiliriz.”
‘İstanbul’un ‘riskli ve sağlam ilçeleri’ diye bir ayrımın olmaması gerekiyor’
İstanbul’un taban yapısını ilçe bazında değerlendirmenin yanlış olduğunu anlatan Dalgıç, parsel bazında yapılacak yer etütlerinde binanın oturacağı taban yapısının net olarak ortaya çıktığını söz etti.
Prof. Dr. Dalgıç, İstanbul’un her ilçesinde dere yatağı ve kaya tabanların bulunduğunu lisana getirerek, şunları kaydetti:
“‘Kaya’ dediğimiz yerlerde bile alüvyon oluşukları, yamaç molozu oluşukları yahut kayanın kendi içerisinde ayrışmış kesitleri, fay zonları, yeraltı suları var. Bir yere ‘sağlam’ diyoruz lakin bu alanlarda kaya düşmeleri, kaya kaymaları olabilir. Hasebiyle her parselin kendine has bir özelliği var. Bir ilçede tabanın bir tarafın yeri kötüyken bir tarafı yeterli olabilir. Birebir parsel içerisinde yerin bir tarafı kaya, bir tarafı kayaların ayrışmış durumları olabiliyor. Bu nedenle ilçenin tamamını ‘zemin kötü’ diye belirtmek yanlış. Örneğin Beylikdüzü’nün tabanı ‘kötü’ demek yanlış bir bilgi. Beylikdüzü’nün makul kısımlarında heyelan olayları var. Oranın kayma düzlemini bilirsek, kayma düzleminin altına ulaşacak fore kazıklar yaparsak o heyelanlı alanlarda da sorun olmayacaktır. Avrupa Yakası ‘kötü zemin’ olarak lanse ediliyor. Bu çok gerçek değil. Bu nedenle İstanbul’un ‘riskli ve sağlam ilçeleri’ diye bir ayrımın olmaması gerekiyor.”
