Göbeklitepe Hafriyat Heyeti Lideri ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Necmi Karul, bu yılki hafriyatlarda günlük kullanıma işaret eden öğütme taşları bulunduğunu açıkladı. Karul, “Buluntuların tahlilleri bize bu faaliyetlerin neler olduğu hakkında fikir verecek. Bunları da bu kış periyodunda yapmayı planlıyoruz” tabirlerini kullandı.
Arkeolojik hafriyatlarda elde edilen bilgilerin çalışmalar yapıldıkça, data tahliline gidildikçe değiştiğini belirten Karul, Göbeklitepe’ye ait genel kabul gören birtakım bahislerin geçerliliğini koruduğunu, kimilerinin çok doğruyu yansıtmadığını gördüklerini ve öteki olasılıkları da düşünmeye başladıklarını söyledi.
Karul, kelamlarına şöyle devam etti:
“Her ne kadar Göbeklitepe’de yalnızca bazılarına nazaran tapınak olarak isimlendirilen kamusal yapıların olduğu önerilse de konut üslubunda, barınak üslubunda yerlerin olduğu biliniyordu. Bunların daha fazlasına ulaşıldı. Hasebiyle artık ‘Buranın bir toplanma merkezi mi, yoksa insanların birebir vakitte yaşadıkları bir yerleşme mi’ sorusu daha fazla tartışılır hale geldi. Göbeklitepe ile birlikte gibisi çağdaş yerlerden biri olan Karahan Zirve yahut da bölgedeki öteki taş zirveler kapsamındaki hafriyatlarda da yeniden konutlarla karşılaşmış olmamız bu yerlerin içlerinde kamusal yapıları barındıran yerleşmeler olma mümkünlüğü daha da arttırdı.“
‘UNESCO, dünya miras listesi ziyaretçi baskısı oluşturdu’
Göbeklitepe’de son yıllarda daha çok müdafaa çalışmalarına yöneldiklerini aktaran Karul, UNESCO Dünya Miras Listesi’ne dahil olduktan sonra Göbeklitepe’de önemli bir ziyaretçi baskısı oluşmaya başladığını, yapıların ve üzerindeki figürlerin ziyan görmemesi için Alman Arkeoloji Enstitüsü ile çalışma yürüttüklerini söyledi.
‘Bölgede birinci tarım denemelerinin yapıldığını söyleyebiliyoruz’
Göbeklitepe ve Taş Doruklar Projesi’nde (Şanlıurfa Neolitik Çağ Araştırmaları Projesi) yürütülen kazıların birbirine çağdaş olduğuna ve yaklaşık bin 500 yıllık bir periyodu kapsadığını söyleyen Karul, buralardan gelen her datanın o periyot kültürünü yansıttığını vurguladı. Karul, “Elde edilen bilgilerden biz bu bölgede birinci tarım denemelerinin yapıldığını söyleyebiliyoruz. Tarım denemelerine işaret eden aletlerin varlığı bize bu bölgede birinci yerleşiklik başladığında şimdi tarımın olmadığını fakat yabani tahılların toplandığını, vakit içerisinde bu toplama sürecinin bitkilerin tarıma alınmasına hakikat evrildiğini gösteriyor” diye konuştu.
Karul, geçen sene tanıtımı yapılan Taş Doruklar Projesi’nin kapsamında bu yıl 9 başka noktada hafriyat çalışmaları gerçekleştirdiklerini söyledi. Bu çalışmaların, neolitik çağın başlangıç kademesine yönelik, çok uluslu takımlarca eş vakitli yapıldığını anlatan Karul, “Geçtiğimiz yıl Çakmak Zirve’de Göbeklitepe ve Karahan Zirve’den olasılıkla daha eski katmanlar, Sayburç’ta neolotik periyodun başlangıç basamağına tarihlenen kompleks toplumlarının olduğuna işaret eden mimari kalıntılar, Sefer Zirve’de bu devrin sonlarına tarihlenen dörtgen planlı, yeniden bir kompleks oluşturacak yapı kalıntılarına rastladık. Söğüt tarlasından neolotik periyodun öncesine tarihlenen buluntular ortaya çıkarıldı” dedi.
‘Çağdaşı öbür bölgelerden farklı’
Karul, kelamlarına şöyle devam etti:
“Biz o bin 500 yıllık kelamını ettiğimiz süreci farklı yerlerden gelen bilgilerle tanımlamaya çalışıyoruz. Lakin şu bir gerçek hem Göbeklitepe hem başka yerleşim yerleri, yaklaşık 11 bin – 11 bin 500 yıl evvel geniş bir coğrafyada etkileşim halindeki bir toplumsal tertibin kesimi olan yerleşmeler. Bunların içerisinde bilhassa anıtsal yapı kalıntılarıyla gelişkin sembolizmasıyla epeyce gelişkin teknolojileriyle bu bölgenin komşularıyla çağdaşı başka bölgelerin içerisinde biraz daha farklılaştığını söyleyebiliriz.“
‘Yeni bir toplumun inşasıyla yüz yüzeyiz’
Karul, bu periyodun yerleşikliğin başlangıç basamağı olduğuna ve insanların birinci sefer daha büyük kalabalıklar halinde bir ortada yaşamaya başladığına dikkat çekerek, bunun da yeni bir toplum tertibini, yeni bağları ve iş kısmını de beraberinde getirdiğini vurguladı. Ayrıyeten, gelişmiş bir iş gücü tertibi bulunduğunu belirten Karul, kamusal yapıların bunun en güzel göstergeleri ortasında yer aldığını, bu yapılardaki figürlerin, oluşturdukları sahnelerin komünal, uzak bir geçmişe dayanan hafızanın eserleri olduğunu tabir etti.
Karul, “Tüm bunları bir ortaya getirdiğimizde öncesinde hiç karşılaşmadığımız yeni bir toplumun inşasıyla yüz yüzeyiz. Bunu anlamanın da çok kısa sürmeyeceği aşikar, birçok yerden gelen bilginin bir ortaya getirilmesiyle mümkün. Taş Doruklar Projesi de bunun için epeyce düzgün bir fırsat” diye konuştu. Dünya Neolotik Kongresi’nin önümüzdeki yıl Şanlıurfa’da düzenleneceğini aktaran Karul, “Bu kongreyle buradaki arkeolojik bilgi hem meslektaşlarla paylaşılma fırsatı bulacak hem de neolotik çağ uzmanlarından dünyada farklı neolotikler olduğunu öğrenmemize vesile olacak” tabirlerinin kullandı.
