Yeni bir şey değil bu. Hayatında tek bir Fransız görmemiş olanımız bile sorulsa “Fransızların kibirli” olduğunu söyleyecektir. İngilizlerin soğuk, ABD’lilerin şımarık, İskoçyalıların cimri, İrlandalıların saf olunduğuna inanıldığı üzere. Birinci ikisi için söylenenler bir modül gerçeklik taşır lakin son ikisi emperyal bakışın İskoç ile İrlandalı toplumlara düpedüz iftirasıdır. Ne İskoçlar cimridir, ne İrlandalılar saf.
Var bu türlü değerlendirmeler. Bizde de Musevilerin cimri, eli sıkı olduğuna ait bir tevatür vardır. Son yıllarda bu hoş latifenin tadını kaçırıp ırkçılık kokan bir nahoşluğa dönüştürdüler, ne yazık ki. Şu meşhur “Bizi arttan vuran” klişesinin muhatabı Arapların hiç hijyenle bağları olmadığını söyleyenlerimiz de çoktur. Hakkında kesinlikle bir iki laf ettiğimiz ne çok topluluk var.
Saçma sapan nedenler
Önyargı makus doğal. Lakin oluşuyor işte başlarda. Bunun bir dolu nedeni vardır herhalde, birçok da anlamsızdır kuşkusuz. Çehov’un bir hikayesinde rastlamıştım sanırım, hikaye kahramanı Almanya’dayken elini bir su birikintisine soktuktan sonra “su da buz üzereymiş kahrolası Almanlar” der, örneğin. Bunun üzere yani.
Halkların birbirine bu cins yakıştırmalarından haberdarız ancak Fransa Devlet Lideri Emmanuel Macron üzere, kendi ulusu hakkında söylenenleri doğrulayan birine pek sık rastlanmaz. Tayland’ın başşehri Bangkok’ta, Fransızların “kibirli” olduklarını şu cümlelerle tabir etmiş: “Bizi bu kadar özel kılan şey, tahminen de çok gururlu Fransızların sahip olduğu imajın bilakis, tahminen bazen biraz kibirli, gerçekte kendimizden çok fazla kuşku duymamızdır”. Ülkesinde kıyamet koptu doğal. Çabucak her bölümden Macron’a tenkitler var.
Fransa’ya yolu düşenler bu ülke beşerinin “kibirli” olduğunu sanmalarına yol açacak tecrübeler yaşamışlardır eminim. Yıllar evvel Paris’e gittiğimde bildikleri halde İngilizce konuşmadıklarına şahidim karşılaştığım Fransızların. Bu kibirden çok İngilizlere duyulan tarihi husumetle ilgili doğal.
En kibirli onlarmış
Herhangi bir toplumu toptan pahalandıran tek bir sıfat olduğuna inananlardan değilim. Münasebetiyle Fransızların tümü için kullanılan “kibirli” tanımlaması da bana uzak. Fakat onların nitekim de “kibirli” olduğunu düşünenler var. Sayıları da oldukça fazla.
Şimdilerde durum nedir bilemem ancak 2013’te yapılan bir anketin sonuçları (iyi ki not almışım) Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ortasında en kibirli ülkenin Fransa olduğunu ortaya koymuştu. Ünlü Pew Araştırma Merkezi’nin “Avrupa’da Stereotipleştirme” anketinden kelam ediyorum. Pew’in Almanya, Fransa, Polonya, Birleşik Krallık, Çek Cumhuriyeti, Yunanistan, İtalya ile İspanya’dan 7 bin 646 bireyle yaptığı ankette çıkan sonuç Fransızların kibirli olduğuydu. Sözkonusu ankette en muteber ülke olarak belirlenen Almanya’nın tıpkı vakitte “en acımasız” ülke olarak belirlendiğini de anımsatayım.
Fransızlar nitekim kibirliler mi? Biri bana sorsa kolay kolay ‘evet’ diyemem. Zira kibirden anlaşılması gerekenin ne olduğunu bilmiyorum tam olarak. Diğerine üstten bakmaksa bizim de elimize su dökülmez o bahiste. Küçümsemediğimiz bir toplum yok şu yeryüzünde. Bildiğim şu; Fransız İhtilali’nin bir mirası ya da alışkanlığı olarak son derece ‘eleştirel’ bir kültürü var Fransızların. Bu eleştirel tavır bazılarına sevimsiz gelebilir. Tarihle övünmekse bu her toplumu kibirli yapar. Tekrar kendimizi hatırlayalım.
Övünmekte haklı
Ancak Fransız İhtilali’nin kimi kavramları günlük hayatımızda bile yer almış durumda. Milliyet, sağcılık, solculuk vs daima o ihtilalin literatüründen kalanlar. Bu nedenle rastgele bir Fransızın insanlık ailesine kattığı bu kavramlar yüzünden bile övünmesi anlaşılabilir. Ancak sağcı bir Fransız bu tarihten diğerlerine üstten bakmasını gerektiren sonuçlar da çıkarabilir. Sağcının işi de o zati.
Macron “kibirli” olduklarını yarım ağızla olsa da kabul etmiş, o denli görünüyor. Aslında Macron pozisyonundakilerin halklarına yönelik tenkitler getirmesinde sayısız fayda var. Keşke her devlet lideri yapsa bunu. Oy almak için işi “halk”ta olmayan özellikler uydurmaya kadar götürenler de var malum.
Bilerek mi yaptı bilmeyerek mi bilinmez ancak Macron düzgün bir örnek oldu bu bahiste. Keşke devam etseydi. Fakat o Fransız kibrinin, (biz ona emperyalizm diyoruz) genel olarak Afrika, özel olarak da Kuzey Afrika’da neler yaptığını da söylemeliydi. Cezayir’de yaptığı katliam için özür dilemedi Fransa. Ruanda’daki etnik çatışmada 800 bin kişinin vefatından sorumlu olmasına karşın bu mevzuda asla hesap vermedi. Bugün Mali’de de tıpkı uğursuz işleri yapıyor. Libya’ya tek başına bomba yağdırması, Lübnan’ın istikrarsızlığından yarar çıkarmaya çalışması, Ukrayna’da savaşın sürmesini isteyen koalisyonun bir kesimi olması, bunların hepsi “kibir”den daha büyük cürümler.
Hadi Macron, bir öbür yurtdışı seyahatinde buınlardan da kelam et.
