Dolar dün 18.50 TL’nin de altına geriledi. Dün yaşanan düşüşün nedeni, Amerika’da açıklanan tüketici enflasyonunun beklentilerin altında gelmesi. “Amerika nire, Türkiye nire? Eloğlunun enflayasyonu bizim paramızı neden etkilesin?” diye sorulabilir, haklı olarak. Finansal piyasalar öylesine globalleşti ki, dünyanın öbür ucunda yaşanan bir gelişme anında bizi etkiliyor. Hele dünyanın öbür ucu, doların memleketiyse.
Amerika’da dün akşam açıklanan enflasyon yalnızca Türk Lirasını değil bütün dünya paralarını ve yatırım araçlarını etkiledi. Geçtiğimiz haftalarda dolar karşısında 1 düzeyinin altına gerileyen Euro, 1.01’in üzerine çıktı. Bu ortada tekrar geçtiğimiz haftalarda 1610 dolara kadar düşen ons altın 1750 doları gördü. Kripto paralarda dahi yükselişler vardı.
Amerika’nın enflasyonu neden böylesine büyük bir tesir doğurdu? Zira Amerika’da enflasyonun Ekim’de yüzde 0.7 artması bekleniyordu. Yüzde 0.4 arttığı açıklandı. Yıllık enflasyonda beklenti 8.2’den yüzde 7.9’a gerileyeceği biçimindeydi. Yüzde 7.7’ye geriledi. Yani enflasyon besbelli halde beklentilerin altında geldi.
Bu ortada güç ve besin fiyatlarını içermeyen, yani mevsimsel tesirleri yansıtmayan çekirdek enflasyonda da düşüş var. Orada beklenti aylık yüzde 0.5, yıllık 6.5 artış biçimindeydi. Çekirdek de beklentilerin altına indi ve aylıkta yüzde 0.3, yıllıkta yüzde 6.3 arttığı duyuruldu.
Enflasyonun gerileme eğilimine girdiğinin ortaya çıkması doları vurdu. Bunun da gerisinde Amerikan Merkez Bankası’nın (FED) bu yılın Mart ayında başladığı faiz artırımları var.
FED’in faiz artırımlarının nedeni, Amerika’da enflasyonun hortlayarak son 40 yılın en yüksek düzeyine çıkmasıydı. FED bu nedenle Mart ayında faiz artırımlarına başladı. Başlangıçta yaptığı küçük faiz artırımları enflasyonu geriletmeye yetmeyince Haziran’da 75 baz puanlık (Yüzde 0.75) artırımlara başladı. Haziran’da sonra Temmuz, Eylül ve bu ay başında art geriye dört sefer 75 baz puanlık faiz artırımı yaptı. Böylelikle siyaset faizini Mart’tan beri 375 baz puan yahut daha anlaşılır bir sözle yüzde 3.75 artırmış oldu.
Bu bize çok düşük bir oran üzere gelebilir lakin siyaset faizinin yıllardır yüzde 0’a yakın bir noktada bulunduğu Amerika için çok yüksek bir oran. FED’in faiz artırımları bu nedenle dünya piyasalarında istikrarları değiştirdi. Amerika ile öbür gelişen ülkeler ortasında büyük bir faiz farkı oluştuğu için dolar yükselişe geçti. Euro dolar karşısında yılbaşından bu yana yüzde 10’dan fazla kıymet kaybetti, Euro/Dolar paritesi yıllar sonra 1’in altına indi. (Euro’nun zayıflamasında FED’in faiz artırımlarının yanı sıra Rusya-Ukrayna savaşının Avrupa ekonomilerini olumsuz etkilemesinin de hissesi var.) Yalnızca Euro değil, Japon Yen’i ve Sterlin de dolar karşısında görülmedik düzeylere düştüler. Bu ortada ons altın da 1610 dolara kadar düştü. O niyet içeride de gram altın 960 liraya kadar geriledi.
Dün açıklanan enflasyon verisi işte bu yüzden değerli. Enflasyon geriliyorsa FED faiz artırımlarını yavaşlatacak ve bir noktada duracak demektir. Yani 75 baz puanlık “jumbo” faiz artırımlarına artık gerek kalmadı. FED bundan bu türlü daha düşük oranlı artırımlar yapacak ve çok uzak olmayan bir gelecekte duracak.
Doların bütün dünyada gerilemesinin nedeni işte bu. FED’in faiz artırımları doları nasıl güçlendirdiyse, faiz artırımlarını bitireceği beklentisi artık onu zayıflatıyor.
Türkiye’de ise durum biraz farklı. Doların dünyadaki gerilemesi TL karşısında da irtifa kaybetmesine yol açıyor lakin Türkiye’de çok daha kıymetli bir faktör var: Merkez Bankası’nın rezervlerinden yapılan satışlar.
İktidar seçim öncesinde dolarda sert bir yükseliş yaşanmasını istemiyor. Bu nedenle Merkez Bankası rezervlerinden dolar satarak piyasaya müdahale ediyor. Yılbaşından bu yana gerçekleşen rezerv satışı 100 milyar doları aştı. Doların haftalardır 18.50 civarında dolaşmasının nedeni buydu.
Bu, enflasyonu yüzde 100’e yaklaşmış, fiyatların her ay ortalama yüzde 3-4 oranında arttığı bir ülkede sürdürülebilir bir siyaset değil elbette. Nereye kadar sürdürülebileceğini öbür bir yazıya bırakalım…
