Eskiden enflasyonun patladığı periyotlarda vatandaş parasını koruyabilmek için dolara, altına yönelirdi. Bu yıl bu türlü olmadı. Enflasyondaki patlamaya karşın dolar yerinde saydı. Merkez Bankası rezervlerinden yıl boyunca yapılan 100 milyar dolardan fazla satışla döviz dizginlendi. Kur muhafazalı mevduat da doların dizginlenmesine kıymetli takviye verdi. Altın ise (Dünyadaki gelişmeler nedeniyle) yıl boyunca bir ileri, iki geri gitti…
Tasarrufunu enflasyondan korumak isteyen vatandaş için geriye çok fazla seçenek kalmıyor. Parası olan için gayrimenkul hâlâ kıymetli bir alternatif. Lakin büyük kentlerde konut fiyatları o denli çılgın düzeylere geldi ki, birden fazla kişinin parası konut almaya yetmiyor.
Geriye kalıyor borsa. Hakikaten de Borsa İstanbul, son bir yılda en çok getiri sağlayan finansal yatırım aracı oldu.
Yukarıdaki tabloda finansal yatırım araçlarının enflasyondan arındırılmış getirilerini görüyoruz. Borsa (BİST 100 Endeksi) dışındaki tüm öbür alternatifler son bir yılda tasarruf sahibinin parasının gerçek olarak erimesine neden oldu. Buna karşılık Borsa İstanbul BİST 100 Endeksi yılbaşından bu yana yüzde 180 yükseldi.
Borsadaki yükselişi gören yüz binlerce tasarruf sahibi pay yatırımından pek bir şey anlamadığı halde dolarda, altında duran parasını bozup borsaya girdi, hâlâ da giriyor. Gerçekten vatandaşın bankadaki döviz mevduatı son üç ayda yaklaşık 10 milyar dolar azaldı. Bu para nereye gitti?
Bir kısmı “mal”a, yani konuta, yere, arabaya… Ancak değerli bir kısmı borsaya. Merkezi Kayıt Kuruluşu bilgilerine nazaran son bir yılda yerli borsa yatırımcısı sayısı yüzde 40 arttı ve gerçek yerli yatırımcı sayısı 3.3 milyona ulaştı.
Vatandaşın dolarını, altınını bozup borsaya girmesinden iktidarın çok mutlu olduğunu kestirim etmek güç değil. Geçen yılki kur krizinden bu yana iktidarın en büyük sorunu, vatandaşı dolardan, altından uzak tutmaktı. Kur muhafazalı mevduat, devasa maliyeti göze alınarak bu yüzden yürürlüğe sokuldu. Bankalara bu nedenle kredi verdikleri müşteriden fatura istemek üzere çok ağır kurallar getirildi. Uygulanan siyasetler tasarruf sahibi için borsa dışında bir seçenek bırakmadı.
Nitekim Hazine ve Maliye Bakanı Nebati birkaç ay evvel “Döviz kuru ve öbür emtialarda istikrarlı bir seyir var, getirisi enflasyonun altında. Vatandaşlara şu an en çok getiriyi getiren Borsa İstanbul. Vatandaşlarımızın nereye kanalize olacağı çok açık” diyerek borsa yatırımını önermişti.
Geldik en kıymetli soruya: Pekala borsa bu yıl nasıl bu kadar çok yükseldi? “Çünkü şirketlerin ciroları, kârları arttı” denebilir. Yüzde 180’lik yükselişin tek sebebi bu mu? Şirketlerin ciroları, kârları geçtiğimiz yıllarda da artmamış mıydı? Borsa neden o vakit bu kadar yükselmemişti?
Bir diğer açıklama, dolar bazında Borsa İstanbul’un çok ucuz kalmış olması. BİST 100 Endeksi dolara bölünerek, borsanın dolar cinsinden kıymeti bulunuyor. Sene başında BİST 100 dolar bazında 1.40 düzeyindeydi. Geçtiğimiz periyotlarda bunun 2-3 katını gördüğü olmuştu…
Evet ancak borsanın çok ucuz kaldığı diğer periyotlar de var. Neden o periyotlarda değil de artık rekor kırdı?
Vatandaşı seçim öncesinde dövizden uzak tutmaya yönelik şuurlu bir stratejinin yürürlükte olduğu argümanını ben de duydum. Komplo teorilerinden hoşlanmam. Fakat kuşkucu biriyim. Bu iddiayı Ankara’daki kaynaklarıma sordum.
Ankara’da da konuşulduğu yanıtını aldım. Bu değerli, zira onların kaynağı piyasa değil, yeniden iktisat idaresinde misyon yapmış öbür isimler.
Eğer yükseliş piyasanın kendi dinamikleri içinde gerçekleşmiyorsa ya da kendi dinamikleri içinde gerçekleşebilecek boyutları aştıysa deneyimli yatırımcılar seçime hissede/pozisyonda girmek istemeyeceği için rüzgar bir anda değişebilir.
Paranızı muhafazaya çalışırken hangi ülkede yaşadığınızı unutmayın.