Anayasa Mahkemesi, Sanasaryan Vakfı’na ilişkin İstanbul’daki Sanasaryan Han’ın evvel Vilayet Özel Yönetimine, sonra da Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğüne devredilmesinin iptali istemiyle açılan davanın reddini, mülkiyet hakkının ihlali saydı.
Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında yer alan karara nazaran, Rus vatandaşı Ağa Mugradiç Sanasaryan tarafından 1901’de İstanbul’da Sansaryan Vakfı kuruldu. Yoksul Ermeni çocuklarının eğitim ve öğretim masraflarının karşılanması hedefini taşıyan vakfın vakfiyesinde de “vakfın tevliyesinin Ermeni milleti patriki her kim olursa ona ilişkin olacağı” belirtildi.
Cumhuriyetin ilanının akabinde vakfa ilişkin Fatih’teki Sanasaryan Han, 1929’da kadastro komitesi kararına istinaden vakıf ismine tescil edildi. İstanbul Vilayet Özel Yönetimince 1930’da açılan dava ile hanın idaresi İstanbul Vilayet Özel Yönetimine devredildi. Yönetimin, 1951’deki başvurusu sonrası 1952’de de taşınmaz İstanbul Vilayet Özel Yönetimi ismine tescil edildi.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Vilayet Özel Yönetimine karşı 1985’te tapu iptali ve tescil davası açtı. Taşınmazın mülkiyetinin vakfa ilişkin olduğu, 1957 tarihli ve 7044 sayılı Aslında Vakıf Olan Tarihi ve Mimari Değeri Haiz Eski Yapıtların Vakıflar Umum Müdürlüğüne Zamanına Dair Kanun uyarınca taşınmazın Genel Müdürlüğe zamanının gerektiği savunuldu. Davanın kabulüne karar verilerek bu defa taşınmaz, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğüne devredildi.
Bu sürecin akabinde vakfı temsilen Türkiye Ermenileri Patrikliği, 2011’de İstanbul 13. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde tapu iptali ve tescil davası açtı. Yargılama sonucu mahkeme, Türkiye Ermeni Patriğinin davada vakfı temsil yetkisinin olmadığı gerekçesiyle ret kararı verdi.
Kararın nihaileşmesinin akabinde Sanasaryan Vakfı, hak ihlali teziyle Anayasa Mahkemesine ferdî müracaatta bulundu.
Başvuruyu inceleyen Yüksek Mahkeme, Anayasa’nın 35’inci hususunda teminat altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğini ve ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için tekrar yargılama yapılmak üzere evrakın İstanbul 13. Asliye Hukuk Mahkemesi’ne gönderilmesini kararlaştırdı.
Kararın gerekçesinden
Anayasa Mahkemesinin kararında, Anayasa’nın 35’inci hususunda herkesin mülkiyet ve miras haklarına sahip olduğu, bu hakların lakin kamu faydası gayesiyle kanunla sınırlanabileceği ve mülkiyet hakkının kullanılmasının toplum faydasına karşıt olamayacağının karar altına alındığı vurgulandı.
Başvuru konusu olayda, mülkiyet hakkına müdahalede bulunulduğu belirtilen kararda, “Türk anayasal sisteminde hak ve özgürlükleri kısıtlayıcı düzenleme yapma yetkisi yasama organına aittir” kararı hatırlatıldı.
Demokrasilerde hangi hakkın ne ölçüde sınırlanacağına bürokrasi yahut yargının değil yasama organlarının karar vereceği bildirilen kararda, şu değerlendirmelere yer verildi:
“Bu açıklamalar ışığında değerlendirildiğinde vakfın mazbut vakıf olarak kabulünün ve buna bağlı olarak Patrikliğin vakfı temsil yetkisinin bulunmadığının değerlendirilmesinin kanun kararlarının öngörülebilir olmayan genişletici yorumuna dayandığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumda müracaatçının mülkiyet hakkına yapılan müdahalenin yasal desteğinin bulunmadığı kanaatine varılmıştır. Varılan sonuca nazaran müdahalenin legal bir hedefinin yahut ölçülü olup olmadığının kıymetlendirilmesine gerek görülmemiştir. Açıklanan münasebetlerle Anayasa’nın 35’inci hususunda garanti altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.“
