Avrupa Parlamentosu (AP) üyesi ve Türkiye Raportörü Nacho Sanchez Amor, Ankara’daki temaslarının akabinde bugün AB Türkiye Delegasyonu’nda bir basın toplantısı düzenledi.
AP’nin Türkiye raporu için izleme ziyaretinde bulunduğunu kaydeden Amor, bu kapsamda Dışişleri Bakanı Yardımcısı Faruk Kaymakcı, DÜZGÜN Parti Genel Lideri Meral Akşener, DEVA Partisi Genel Lideri Ali Babacan, Gelecek Partisi Genel Lideri Ahmet Davutoğlu, CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, HDP Eş Genel Liderleri Pervin Buldan ve Mithat Sancar, AKP Küme Başkanvekili Numan Kurtulmuş, Anayasa Mahkemesi Lider Yardımcısı, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri ve gazetecilerle görüştüğünü söyledi.
Ziyaretinin iştirak süreciyle ilgili çalışmalar yapma maksadını taşıdığını kaydeden Amor, “Türkiye, her ne kadar iştirak süreç dondurulmuş olsa da resmi manasında aday ülke. İştirak sürecinin merkezinde demokrasi, insan hakları ve hukuku üstünlüğü bahisleri bulunuyor” dedi.
‘AB’ye katılmak demek, bir toplum modeline katılmak demek’
Amor’un açıklamalarından öne çıkanlar şöyle:
Türkiye’deki yetkililer, açıkça Rusya’nın saldırısını eleştirdiler; Donetsk, Luhansk’ın tanınmasını eleştirdiler lakin buna karşın sanki AKP’nin sunduğu toplum modeli Hollanda toplumuna mı daha yakın, Rusya’ya mı? Sorulması gereken bir soru olduğunu düşünüyorum. Benim işim, Türkiye iştirak sürecinde ne yapıyor, buna bakmak. Bilhassa insan hakları ve hukukun üstünlüğü konusunda. AKP’nin ortaya koyduğu toplum modeli de daha çok tek kişinin kelamının geçtiği, kuvvetler ayrılığının olmadığı, insan hakları ve hukukun üstünlüğü ve demokrasiye hürmetin gösterilmediği bir toplum model üzere görünüyor.
Görüştüğüm muhataplarımın hepsi, Türkiye’nin tarafının daima; prensipleri, kıymetleri açısından daima AB tarafında olduğunu söyledi. Hem hükümet hem de AKP’den hem de muhalefetten görüştüğüm herkes bunu söyledi.
Savaştan evvel de Türkiye’nin memleketler arası alanda oynadığı değerli rolü düşünürsek Türkiye’nin kendi siyasetini uygulaması için imkanı var. Bunun bilhassa altını çizdim. Zira bir aday ülke olarak Türkiye’nin kendi dış siyasetini uygulaması konusunda rastgele bir sınırlama yok. Aday ülkelerin AB’nin siyasetlerine ve kıymetlerine yaklaşması beklenir. Fransa örneğinden de gördüğümüz üzere, üye bile olsanız farklı bir dış siyasetiniz olabilir. Yani kendi dış siyasetinizi, aday ülke de olsanız üye ülke de olsanız uygulayabilirsiniz. Bir ülkenin dış siyasetini uygularken bizim açımızdan düşünülebilecek sonlar nelerdir? Her aday ya da üye ülkeden beklendiği üzere, öncelikle agresif açıklamalardan kaçınmak ve diplomatik yollardan dış politikayı uygulamak.
‘Hem güçlü hem demokratik bir ülke olunabilir’
Hatalı bir ikilem diyebileceğim bir şeyden bahsetmek istiyorum, Türk kamuoyunda bu çok varmış üzere. Türkiye’de kamuoyu ya da vatandaşlar, değerli ve güçlü ülke olmak ile demokratik bir ülke olmak ortasında bir seçim yapmak zorundaymış üzere görüyor. Bu nedir, tam olarak anlayamıyorum. Hem güçlü hem demokratik bir ülke olunabilir. Güya güçlü bir ülke olabilmek için demokrasiden vazgeçmek gerekmiş üzere bir durum kelam konusu fakat bakın Almanya’ya, ABD’ye, Birleşik Krallık’a. Yani jeopolitik açıdan hem güçlü bir ülke olabilirsiniz hem de olgun bir demokrasiye sahip bir ülke olmak mümkün.
‘Yargının içinde bulunduğu durum korkunç‘
İnsan hakları ve hukukun üstünlüğü açısından hayli kaygılıyız ve bu manada hiç ilerleme yok. Son vakitlerde bu iki hususta daima makus haberler alıyoruz. Şöyle bir paten varmış üzere görünüyor, bilhassa medyanın içinde bulunduğu durum açısından. Önde gelen köşe muharrirlerinden birisinin birkaç ay evvel Mısır ile ilgili ne yazdığını hatırlıyor musunuz? Artık ne diyor? Mantalite büsbütün değişmiş vaziyette, bir gecede her şey değişmiş oluyor. Neden? Zira Cumhurbaşkanı, Sisi ile el sıkışmış oluyor. Bu durumda da vatandaşlar, aldıkları bilgiden daima şüpheleniyorlar, ‘Siyasi bir gündem mi var acaba’ diye. Bu türlü bir durum, olgun demokrasiye ulaşılmasında pürüz teşkil ediyor. Bu türlü bir medya ortamında birçok yasa geçiyor. Dezenformasyon yasası bunlardan birisi.
Terörizm konusu bir de. Güya her çeşit eleştiriyi bastırmak için bu lisana getiriliyor üzere görünüyor. Birçok öteki kanun da var fakat yalnızca kanunlardan ibaret değil. Birebir vakitte aksiyonlar de zahmetli. Mesela ben, bir siyasetçiye tokat atan polis memuruna ilişkin bir görüntü izledim. Rastgele bir toplanma durumunda çok fazla sayıda polisin bulunduğunu görüyoruz. Çok fazla sayıda gözaltı gerçekleştiriliyor. Bu ortada, yargının içinde bulunduğu durum dehşetli. Hiçbir vakit davanızda ne olacağını, mahkemede ne olacağını bilemiyorsunuz. Mesela İmamoğlu davasında hakimin değiştirilmesi üzere. Avukatlar da sıkıntı durumda. Bütün bunlar nitekim çok telaş verici. Yalnızca hukuksal çerçeve değil, kararların uygulanması da telaş verici. Bir davanın tam ortasında hakimin değiştirilmesi, hiçbir halde demokratik standarda uygun değildir.
Cezaevlerindeki durumdan da bahsetmek gerek. Sıhhat durumu berbat olan birçok insan cezaevinde. Tıpkı vakitte siyasi rehine olarak tanımlayabileceğimiz öbür beşerler da cezaevinde. Kavala ve Demirtaş üzere. AİHM kararlarından sonra içinde bulundukları durum, açıklanamaz bir şey. Kaftancıoğlu ve tıpkı halde de İmamoğlu davası da. İmamoğlu da bir nevi siyasi rehine üzere düşünülebilir.
‘Türkiye ile tekrar angaje olmak için hazırız’
Yine de Türkiye ile bağlantılara tekrar sürat kazandırmak, Türkiye ile tekrar angaje olmak için hazırız. Bunu da istiyoruz. Lakin şayet büyük değişiklikler yapılmazsa iştirak sürecinin de bir 2-3 yıl daha bu formda devam etmesi mümkün olmayacak. Büyük değişiklikler yapılması gerekir derken bunu seçim sonuçlarından bağımsız olarak söylüyorum. Kim kazanırsa kazansın, tekrar de AB-Türkiye ortasında inanca dayalı bağlantıların tekrar kurulabilmesi için büyük değişiklikler yapılması gerekiyor. Bu çeşit hoş haberleri almaya açığız. Bilhassa insan hakları ve hukukun üstünlüğü mevzularında.”
‘İçişleri bakanı ile görüşmemiz epey uygun bir görüşmeydi’
Sanchez-Amor, gazetecilerin sorularını da yanıtladı. İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu ile görüşüp görüşmediği ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ile ilgili görüşmesi sorulan Amor, şu değerlendirmede bulundu:
“İmamoğlu ile görüşmedim, zira yalnızca Ankara’daydım. Ancak Lider İmamoğlu ile birkaç ay evvel İstanbul’da görüştüm.
İçişleri Bakanı ile baş başa yaptığımız görüşme epeyce güzel bir görüşmeydi. Bir yıl evvel de bir ortaya gelmiştik. Ben İspanyol’um. Münasebetiyle Türkiye’nin terörizmle ilgili problemleri tahminen benim anlamam daha kolay olur. Bilhassa Türkiye’nin ve Türk yetkililerin terörle uğraşta içinde bulundukları duygusal durumu, modu anlamam tahminen daha kolay oluyordur. Natürel ki Türkiye’nin güvenlik ve terörizmle ilgili yasal telaşları var.
AB ve Türkiye’nin güvenlik ve Türkiye’nin terörle alakalı legal telaşları konusunda ortak bir yaklaşımı olması gerek.”
İmamoğlu açıklaması
Sanchez, Ankara’daki temasları esnasında İmamoğlu hakkındaki kararın gündeminde olup olmadığına ait soruyu ise şöyle yanıtladı:
“Oldukça tasa verici bir gelişme olarak nitelendiriyoruz. Çoklukla muhataplarım bir üst mahkemenin bu durumu düzelteceğini umduklarını söylediler ancak tekrar de telaş verici. Zira Yüksek Seçim Konseyi üyelerine ahmak demiş olması… Bu türlü bir şey Avrupa’da her gün oluyor ve çok olağan bizim için, Avrupa’da siyasetçiler açısından ve çok kolay bir şey bu. Kabahat teşkil edebilecek bir şey değil. Olağan ki öbür bir söz de kullanmayı tercih edebilirdi lakin aslında kolay bir şey söylüyor. Mesela Almanya’da yaşayan Türkler, bu biçimde istedikleri üzere konuşabilirler ve hiçbir hukuksal sonucu da olmaz bunun. Demokrasilerde söz özgürlüğünün olması ve yalnızca çok ağır ve önemli durumlarda bunun sınırlanması gerekiyor.
Hatta kamu görevlilerine yönelik söylediklerinizde de tabir özgürlüğü açısından çok daha geniş bir alana sahipsiniz. Örneğin İspanya’da yargıçlar bunu yorumlarken şayet bir siyasetçiye bir şey söylenmişse, daha agresif bir şey olabiliyor, daha da geniş yorumlanıyor. Bir de bunun tam seçim öncesinde olması da diğer bir mevzu. Münasebeti ne olursa olsun, herkes bu mahkeme kararını seçim ile ilişkilendirdi. HDP’nin kapatılmasına da karar verilirse sanki bu davalardan sonra rastgele bir milletlerarası bağımsız gözlemci heyeti Türkiye’ye gelip bu seçimlerin adil yapılabildiğini söyleyebilir mi sizce?
Bu çeşit davalar, bu cins kararlar Türkiye’nin milletlerarası imajına da ziyan veriyor. En büyük ziyanı Türkiye’nin imajına veriyor. Siyasette âlâ bir imaj hakikaten değerli bir şeydir. Bu davalar Türkiye’nin imajına ziyan veriyor. İmajı düzeltmek için rastgele bir askeri metot kullanmak mümkün değil. Ya da harika askeri eserler üreterek de bu imajı düzeltemiyorsunuz. Fakat inanç ve demokrasi ile bu imaj düzelebiliyor.”
