Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD), 14 Ekim’de Türkiye Taş Kömürü’ne (TTK) ilişkin Amasra Müessesinde meydana gelen ve 41 personelin ömrünü yitirdiği patlamayla ilgili rapor yayınladı.
Raporda, ÇHD’li avukatların 20 Ekim Çarşamba günü maden alanında keşif sürecine dahil oldukları yer aldı.
“Delillerin karartılma riski”nin bulunduğuna dikkat çekilen rapordan öne çıkanlar şöyle:
Keşif başlangıcında keşfin baştan sona kayıt altına alınmasına dair talebimizi lisana getirdik. Ardından uzmanlarla birlikte maden alanının girişinde bulunan bir odada maden içerisindeki faal çalışma alanlarına, eski imalat alanlarına ve çalışma formülüne dair kurumda çalışan işçiden bir kısım bilgiler alındı.
Söz konusu bilgilerin kurum tarafından olaydan sonra hazırlanan ve üzerinde madende hayatını kaybeden madencilerin bulundukları yerlerin işaretlendiği bir harita üzerinden aktarıldığını gördük.
‘Gerçekle bağdaşması mümkün olmayan bilgiler’
İlk etapta madene dair bilgi transferlerinin kuruluşta farklı bir vardiyada misyonlu olduğunu söyleyen iki mühendis tarafından yapıldığını, bir kısım bilginin ise kurum müdürü tarafından verildiği gözlemledik.
‘Havalandırmanın simülasyonu yoktu’
Haritalar üzerinde yapılan incelemenin akabinde madenin dijital ortamdaki üç boyutlu modelini incelemek için harita odasının olduğu idari binaya geçildi. Dijital ortamdaki üç boyutlu haritaların incelenmesi sırasında yönetmeliğe nazaran zarurî olması gereken maden havalandırma planının üç boyutlu simülasyonunun kuruluşta olmadığını, bu hususta VENTSİM isimli bilgisayar programının kurum tarafından satın alındığını ancak programa dair bir eğitim verilmediği için kullanılamadığı bilgisini edindik.
Harita odasındaki incelemelerin akabinde uzman tarafından hazırlanan üç boyutlu havalandırma modelini projeksiyon yardımı ile incelemek için dershane odasına geçildi. Bu esnada havalandırma modeli oluşturulurken maden içerisindeki hava kıymetlerine, hava kapılarına ve tali havalandırma için kullanılan vantüplere dair bilgilerin keşfin başından bu yana bilgisine başvurulan kurumda vazifeli mühendisten alındığını gözlemledik.
‘Barajların gerisinde çalışan sensör eksik’
Bilgilerin alındığı sırada hava bedellerine dair bilgi paylaşan mühendisin tartışma konusu bölgedeki hava akış suratının daha yüksek çıkmasını sağlamak emeliyle birinci verdiği bilgileri daima olarak değiştirme eforu içerisinde olduğunu gözlemledik.
Bilirkişi tarafından o anda oluşturulan üç boyutlu havalandırma modeline dair yapılan incelemenin akabinde gaz izleme odasına geçildi. Gaz izleme odasında yapılan incelemelerde, işletmede çalışan mühendisler ve gaz izlemede vazifeli işçi tarafından eksperlere birinci başta madene giriş-çıkışı kapatmak için yapılan mevcut barajların ardında çalışan bir sensörün olmadığı bilgisi verildi.
Kayıtlarda tutarsızlık
Gaz izleme sistemindeki sensör dataları ile harita üzerine işaretlenen sensörler karşılaştırıldığında birebir sınır üzerindeki CH4 (metan) ve CO (karbonmonoksit) sensörlerine ilişkin kayıtların birbirleri ile tutarsız bedeller gösterdiği görüldü.
O sırada gaz izleme ünitesinde çalışan bir çalışana sistemde kayıtlı sensör isimlerinin yanlış eşleştirilme ihtimali soruldu ve kimi sensörlerin eşleşmediği ve farklı sensörlere ilişkin dataları döndürdüğü misyonlu işçi tarafından kabul edildi. Soruşturma savcısından bu konunun tutanak altına alınması talep edildi ve bu durum sersör kayıt çıktıları üzerinde tutanak altında alındı. Keşif tutanağında bu konu yer almamaktadır.
Metan gazı değeri
Gaz izleme odasından çıkıldığı esnada gaz izleme ünitesindeki bilgisayar sisteminde inceleme yapan bir eksper tarafından o esnada kırmızı ile alarm veren bir CH4 (metan) sensörünün olduğu ve anlık olarak 3.75 kıymetini gösterdiği fark edildi. – sonrasında bu bölgeninin harita üzerinde işaretlenmediği de tespit edilmiştir- Kırmızı ile alarm veren sensörün çabucak altında bulunan öteki bir sensörün de anlık olarak epey yüksek kıymet gösterdiği tespit edildi. Bu sırada gaz izleme sorumlusu işletme çalışanı kötülük geçirdi ve sıhhat takımlarının müdahalesi için gaz izleme odasından çıkmak zorunda kalındı
Rahatsızlanan işçinin odadan çıkarılmasının akabinde uzman tarafından fark edilen anlık metan kıymetinin tutanak altına alınması tarafımızca talep edildi. Bu doğrultuda tekrar gaz izleme odasına geçildi ve metan sensörünün aktüel bedelinin bu sefer yüzde 3.29 civarında olduğu, alarm veren öbür metan sensörünün ise yüzde 5 paha gösterdiği tutanak altına alındı.
‘Sensörde kalibrasyon sorunu’
Bu sırada keşif boyunca bilgisine başvurulan ve tıpkı işletmede çalışan bir mühendis tarafından sensörde kalibrasyon sorunu olabileceği, o bölgeden iki gün evvel yapılan ölçümlerde sensörün yüzde 4 pahasında metan gösterirken seyyar ölçüm aygıtı ile yapılan ölçümün yüzde 3 olduğu lisana getirilmiştir.
Kendisine bu karşılaştırma verisini nasıl elde ettiği sorulduğunda; bilginin kaynağının telefonuna Whatsapp uygulaması aracılığı ile gönderilen bir kroki olduğunu söylendi.
Baraj artlarından ölçüm alınamadığı argümanı karşısında kroki ve üzerindeki numune ölçüm kıymetlerinin kanıt niteliğinde olduğu ve el konulması gerektiği Soruşturma savcısı ile paylaşıldıysa da telefon hakkında bir el koyma süreci yapılmadı.
Delil karartma
Gaz izleme kısmındaki incelemelerin tamamlanmasının akabinde şilt tahkimatlarının yer aldığı açık alana gidildi. Şilt tahkimatlarının yer aldığı açık kısımda yapılan kısa incelemeden sonra maden içerisinin yüksek gaz bedelleri ve yangının devam etmesi nedeniyle inançlı olmadığı bilgisi verildi ve keşif bu basamakta sonlandırıldı.
Keşif sırasında bilgisine başvurulan mühendislerin tutarsız bilgiler vermeleri ve alınan birtakım bilgilerin gerçek dışı olduğunun anlaşılması, kuruluş işçisinin kanıtları karartma ihtimalinin yüksek olduğunu göstermektedir.
Soma’dan örnek
Soma’da tekrar havalandırma haritası üzerinde yapılan tahrifat ile gerçekte olmayan bir acil çıkış yolu çizilmiş, kovuşturma sırasında havalandırma defterindeki hava suratı kayıtlarının da gerçeği yansıtmadığı anlaşılmıştır.
14 Ekim 2022 tarihinde gerçekleşen ve 41 personelin mevti, birçok emekçinin de yaralanmasına neden olan bu katliamın sorumluları şimdi tespit edilmemiş, şüpheliler hakkında rastgele bir isimli süreç yapılmamıştır.
‘Son derece tehlikeli’
Madende bulunan bilgisayarlar, sensör kayıtları vb. dijital malzemelere el konulması için 16 Ekim 2022 tarihinde, yani katliamdan yaklaşık iki gün sonra, Sulh Ceza Hakimliği’nden karar talep edilmiş olması, kanıtların karartılması tarafındaki tasalarımızı daha da güçlendirmektedir.
Katliamın üzerinden 7 gün geçmiş olmasına karşın şüphelilerin hala maden alanındaki tüm kanıtlara erişebilmesi soruşturmanın salahiyeti ve hakikatin açığa çıkarılması açısından son derece tehlikelidir.
Geçmiş periyotlarda takip ettiğimiz soruşturma süreçlerinde karşılaştığımız kanıtların karartılması ve tahrif edilmesi meselelerinin yaşanmaması ismine; şüphelilerin bir an evvel tespit edilerek gözaltına alınmaları, haklarında gerekli önlemlerin uygulanması, kuruluşta vazifeli tüm çalışanın vazifeden el çektirilerek ocağın öteki bir takıma teslim edilmesi ve keşif sırasında alınan bilgilerin denetlenerek denetiminin yapılması gerekmektedir.”
