Kanser teşhis ve tedavilerinde son yıllarda genetik testlerin ve biyoteknolojik gelişmelerin eski tekniklerin yerine geçmeye başladığını kaydeden Tıbbi Farmakoloji ve Genetik Uzmanı Dr. Gülay Özgön, bir tümör dokusunun aklının da aslında bedenimizin yahut kansere karşı geliştirilen teknolojilerin aklı kadar gelişmiş olduğunu ve genetik testler, biyoteknolojinin kanserle gayrette artık başrolü üstleneceğini kaydetti. Dr. Özgön, örneğin kolonoskopi yerine dışkıda metilasyon DNA’sına bakılarak kolon kanserini; MR, tomografi, PET CT yerine tümör daha görüntülenebilecek basamağa dahi gelmeden bir kan testiyle metilasyon profillemesi çıkararak akciğer, göğüs kanseri üzere tümörleri tespit etmenin mümkün olduğunu söyledi.
Son yıllarda kanser riskinin belirlenmesi ya da tümörün özelliklerinin belirlenip akıllı ilaçlarla tümöre mahsus tedavilerin uygulanmasıyla onkolojide öne çıkan genetik ve biyoteknolojik gelişmeler, yakın tarihlerde kanser teşhis ve tedavisinde klâsik pekçok metodun yerine geçecek.
Tıbbi Farmakoloji ve Tıbbi Genetik Uzmanı Dr. Gülay Özgön, yeni jenerasyon genetik tarama teknikleri sayesinde kanserin hem daha erken evrede yakalanabildiğini hem de girişimsel ya da görüntüleme sistemlerine gerek kalmadığı için aslında sıhhat maliyetlerini de düşürdüğünü kaydetti.
Son 5 yıldır kanser taramalarında ve tedavilerinde paradigmanın epey değiştiğini anlatan Dr. Özgön, “Burada en kıymetli şey, biyoteknolojinin gelişmesiyle birlikte birtakım kimi kanserlerde, bilhassa teşhisin, tedavinin daha ön plana çıktığı, daha evvel çok kısa sürviler (yaşam süreleri) verdiğimiz hastalarda çok daha uzun ömür mühletleri alındığını biliyoruz. Biyoteknolojinin ve genetik teşhislerin gelişmesiyle, genetik tedavilere de yol açılmış oldu. İşte bu nedenle de Avrupa Sıhhat Birliği (EHU), yeni yayınladığı bildirisiyle, yeni tarama metotlarını, yeni tarama sistemlerini gündeme almaya çalıştığının işaretlerini veriyor” dedi.
İşte yeni teşhis yöntemleri
MEME KANSERİ
Genetik taramaların daha çok kanserin erken teşhisinde dikkat çektiğini anlatan Dr. Özgön, şu bilgileri verdi: “Örneğin göğüs kanserinde, tahminen de hiç radyolojik ünitelere gereksinim kalmadan, sırf kandan metilasyon profili dediğimiz, ilgili genlerin metilasyonuna bakarak ‘Bu hastada göğüs kanseri başlamış’ diyebileceğimiz birtakım testler yapılmaya başlanacak.
PROSTAT KANSERİ
Yine prostat kanserinin teşhisinde örneğin PSA testi öneriliyor. Halbuki son 5-7 yıldır biliyoruz ki idrara salgılanan bir genin mRNA’sını inceleyerek, prostat kanserinin başlayıp başlamadığını rahatlıkla söyleyebiliyoruz. Bu formda kanserin ilerleyip ilerlemediği konusunda da bilgi sahibi olabiliyoruz.
BAĞIRSAK KANSERİ
Bir oburu mesela kolonoskopi, biliyoruz ki bizim ülkemizde de 50 yaşından sonra hastanın aile öyküsüne bağlı olarak, risk grubundakilere 2 ya da 3 yılda bir olmak üzere, kolonoskopi öneriliyor. Ama kolonoskopi üzere girişimsel bir süreç yerine aslında dışkıda metilasyon DNA’sı aranarak hastaya direkt kanser tanısı konulabiliyor. Sonuçta kolonoskopi de uygulanması sıkıntı bir prosedür ve bütün risk kümesi nüfusu düşündüğümüzde daha maliyetli aslında. Kolay bir DNA testi ile sırf kolonoskopiye giden hasta sayısını azaltmak bile, sıhhatteki maddi yükü de epeyce azaltacaktır.”
Eski formüller tarih olacak
Tümör dokusunun da tıpkı vücudumuz üzere bir ‘aklı’ olduğunu söyleyen Dr. Özgön, kanserin de bu biçimde kendisine karşı geliştirilen tedavilerden kaçmanın yollarını bulabildiğini vurguladı ve şunları söyledi: “Biz teknolojiyi bile aslında tümörün aklını öğrenerek geliştirmeye çalışıyoruz. Şu anda da yeni, baskın olarak kullandığımız metotlar, birazcık da organa has metotlar uyguluyorduk; kemoterapi, radyoterapi falan üzere. Ama şu anda biz, moleküler olarak hangi mutasyonun hangi organda nasıl çıktığını ve oradan o yolaktan mutasyon varsa hangi mutasyonla hangi yolakla bize uğraş ve direnç geliştireceğini biliyoruz artık. Eminim ki, 5 yıl sonra bütün kanserde teşhis, tedavi, kanser izlemi, taraması; bütün bu sistemlerin içinde biyoteknoloji hayli kendini hissettirecek ve öteki yollar yani eski tekniklerin yerine bu yeni prosedürleri konuşuyor olacağız. Muhtemelen 5 yıl sonra eski yollar çok fazla kullanılmıyor olacak.”
Geri ödeme sistemine alınmalı
Şu anda klasik tarama formüllerinde bir kişinin rastgele bir organında kitle olup olmadığının ekseriyetle MR, tomografi, PET CT üzere görüntüleme metotlarıyla anlaşılabildiğini kaydeden Dr. Özgön, yeni kuşak genetik gelişmeler sayesinde aslında toplumda epey sık görülen kolon, akciğer, göğüs, prostat üzere kanserlerde daha tümör oluşmadan belirlenebileceğini kaydetti.
Toplumdaki kanser taramalarını yıllardır hayli başarılı bir halde yürüten Sıhhat Bakanlığı’na bağlı KETEM ünitelerinde de bu yeni kuşak genetik profillemelerin yapılır hale gelmesinin, risk kümesi nüfusun bu testlere ulaşımını kolaylaştıracağını ve aslında uzun vadede sıhhat maliyetlerini de hayli düşüreceğini belirten Dr. Gülay Özgön, kelamlarını şöyle noktaladı: “Şu anda aktüelde yapılmak istenen şey, evre 1, evre 2’de, yani tümör daha görüntülenme boyutuna gelmeden bir kan testiyle, metilasyon profillemesi çıkartarak bu hastada şu kanser başlamıştır, bununla ilgili tümör hücresi var bilgisini rahatlıkla söyleyebiliyoruz. Artık toplumda en sık rastlanan kanser tiplerinde yapılabiliyor bu. Bu testler için rahatlıkla uygulanabilecek kitler çıkartılmaya başlandı. Ülkemizde de KETEM’ler kanser taramaları konusunda hayli başarılı bir halde çalışıyor. Fakat kanserin erken tanısı epey değerli ve umuyoruz ki, bu yeni biyoteknolojik gelişmeler de geri ödeme sistemlerinde yer alır ve vatandaşlarımızın aslında daha az maliyetle, daha gerçek bir halde izlenmesi sağlanabilir. Hiçbir hastanın ödeme zorluğu çekmeden bu testlere erişmesi çok kıymet taşıyor.”
