Ülke nüfusunun yüzde 12,29’u yani 9 milyona yakın kişi engelli. Engelli bireyler, eğitim, sıhhat, istihdam başta olmak üzere kamu binaları ile toplu taşıma araçlarındaki düzenlemelerin yetersizliği üzere nedenler yüzünden hayatın her alanında sorun yaşıyor.
Devletin engellileri yok saydığını belirten engelli yurttaşlar ve aileleri “İnsanca ve eşit şartlarda yaşamak istiyoruz” diyor.
‘Hükümet engellileri gözden çıkardı’
3 Aralık Dünya Engelliler Günü nedeniyle BirGün’den Sibel Bahçetepe’ye konuşan SMA hastası ve tekerlekli sandalyede ömrünü sürdüren Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği’nden Hakan Özgül engellilerin yok sayıldığına dikkat çekti. Özgül, 2005 yılında Engelliler Kanunu’nun çıkarıldığını anımsatarak “Engelliler Kanunu 2005’te çıktı. En son 2012 tarihi milat verildi ve yıl 2022 hala adımlar atılmadı. Hükümet engelli şahısları gözden çıkarmış durumda” dedi.
‘SGK’nın verdiği 88 TL, fiyatı ise 8 bin TL’
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) engellilerin kullanmak zorunda kaldığı tıbbi ve sarf materyallerin birçoğunu karşılamakta çok yetersiz kaldığına dikkat çeken Özgül, şöyle devam etti:
Tekerlekli sandalye kullanan birçok kullanıcı bası yarasına karşı minder kullanır. Bu minderler için SGK’nın ödediği fiyat 88 TL, sahiden bası yarasından korunmak için almanız gereken minder 8-10 bin TL. SGK’nın manuel tekerlekli sandalye için ödediği fiyat 550 TL. Piyasada en makus (kullanılamaz) olanlar bin 200 TL. ‘Galiba kullanabilirim, param buna yetti’ diyebilecekleriniz 7-8 bin TL, vücuduma ve fizikî şartlarıma uygun olanı, almam gerekeni aldım deseniz 30-35 bin TL. Hasta bezleri için de çok düşük ölçüler ödeniyor. Beşerler bunun için her ay 600 TL ile bin lira ortasında fark ödemek zorunda kalıyor. Tek geliri engelli aylığı yahut konutta bakım aylığı olan bireyler için durum katlanılamaz noktaya geldi. O denli ki alt bezi kullanmak zorunda olan kimi engelliler, hastalar ve yaşlılar SGK’nin da geri ödeme meblağlarının çok düşük kalmasıyla bu gereksinimlerini gideremez, hasebiyle alt bezi dahi alamaz hale geldiler. Beşerler konfeksiyon atık bezlerinden deva arıyor yahut birebir sondayı sterilize ederek birkaç defa kullanıyorlar. Bu da öbür hastalıkları tetikliyor haliyle.
Engellilerin talepleri ne?
Türkiye’de engelli bireylerin, engelli emekliler yahut malulen emekli olanların en az yüzde 65-70’inin daha da yoksullaştığını vurgulayan Özgül, “Engellilerin ömür şartları günden güne ağırlaşmış, derin yoksullukla karşı karşıya gelmişlerdir” dedi. Türkiye Sakatlar Derneği Genel Lideri Şükrü Boyraz ise engelli hakları istikametinden Türkiye’de iki temel hukukî düzenleme yapıldığını anımsatarak, “2005’te 5378 sayılı Engelli Hakları Hakkında Kanun yürürlüğe girmiş ve akabinde 2008 yılında BM Engellilerin Haklarına Ait Sözleşme’nin ulusal mevzuatımızın bir modülü olmuştur” diye konuştu. Boyraz engellilerin taleplerini şöyle sıraladı:
• Sıhhat raporları Dünya Sıhhat Örgütü ölçütlerine nazaran düzenlenmeli, engellilerin çalışma, emeklilik başta olmak üzere haklarından adil formda yararlanmalarının önü açılmalı.
• Toplu ulaşımın engellilere uygun hale getirilmesinin ertelenmesine son verilmeli, eski araçlar düzeltilmeli.
• Devlet memurları ve iş kanunlarındaki istihdam kotaları eksiksiz uygulanmalıdır.
• Meskende bakım yardımı ve engelli aylığı almak için gerekli şartlar keyfiyetten çıkarılmalı.
• Engellilerin kullandığı ilaç, ortez, protez üzere eserler SGK tarafından tümüyle karşılanmalı.
• Engellilerin haklarından tam ve eksiksiz yararlanmalarının önü açılmalı, adil, eşit ve insanca bir ömür hakkımız tanınmalı.
İstihdam bayanlarda düşük
TÜİK temmuz 2022 datalarına nazaran, engelli yurttaşların işgücüne katılma oranı şöyle:
• Erkeklerde yüzde 35,4
• Bayanlarda ise yüzde 12,5
• Türkiye’deki engellilerin yüzde 27’si 0-21 yaş, yüzde 36’sı 22-49 yaş, yüzde 37’siyse 50-64 yaş arasında
• AB ülkelerinde ilkokuldan sonra okulu bırakan engelli oranı yüzde 25. Bu oran İsveç’te yüzde 11’ken, Türkiye’de yüzde 60
• AB’de engellilerin yüzde 29,9’u yoksulluk/sosyal dışlanmışlık riski altında, Türkiye’de bu oran yüzde 77,1
