Ticaret Bakanlığı’nca, temel besin ve paklık eserlerinde fahiş fiyat uyguladığı ve stokçuluk yaptığı belirlenen zincir marketler ve işletmelere bu yılın birinci 10 ayında toplam 9 milyon 403 bin TL para cezası verildi. Pandemiden bu yana ise fahiş fiyat artışı ve stokçuluk yaptığı tespit edilen işletmelere toplamda 56 milyon 602 bin 168 TL idari para cezası uygulandı. Bakanlık tarafından yapılan kontroller sonucu uygulanan cezalara karşın fiyatlarda düşüş olmayınca, farklı önlemler konuşulmaya başlandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Katar dönüşü yaptığı açıklamada denetimlerin çok daha farklı uygulamalarla devam edeceğini, kabine toplantısında buna ait atılacak adımların masaya yatırılacağını söyledi. Erdoğan, “Çünkü para cezası demek ki bunları ıslah etmiyor. Para cezasının dışında atılacak adımları da birinci Kabine Toplantımızda inşallah masaya yatırırız ve oradan da bunların üzerine ayrıyeten gideriz. Değişik teklifler var. Bütün sıkıntı yaptırımın çok daha ağır olması. Bu bunlara ürkütücü gelebilir. Bunu halletmek lazım” dedi.
‘Kapatmak tahlil değil’
Tüketici Hakları Derneği Genel Lideri Turhan Çakar, fahiş fiyat artışı yapan market ve işletmelerin ceza olarak kapatılmasının tahlil olmayacağını söyledi. Çakar, cezaların yetersiz olduğunu vurgulayarak, “Çözüm için bir yasal düzenleme yapılmak zorunda. Bilhassa piyasaya hakim olan birtakım inhisarlar var. Başta zincir marketler olmak üzere, besin ve ziraî eserleri satan firmaların satış fiyatları konusunda bir sınırlama getirilmeli ve buna ait yasal düzenleme yapılmalı. Zincir marketler ve firmalar çiftçiden bu eserleri alıyorlar, üzerine yüzde 300- 400 karlarını koyarak satıyorlar. Ya da birtakım aracılardan, toptancıdan alıp satıyorlar. 3- 4 kat kar etmemesi için bu mevzuda bir sınırlama olmalı. Nasıl olmalı; bu eserleri satan firmaların 1 kilo için maliyeti nedir, bunun kendisine maliyetini devlet onlarla görüşerek tahlil edip, yasal düzenlemede maliyet fiyatı üzerine en fazla yüzde 10 kar sonu getirilmeli, kar sınırlamasına uyulup uyulmadığına ait de ağır periyodik kontroller yapılmalı. Aksi takdirde tek başına cezaların ağırlaştırılması, kar oranını sonlandırmaya ait yasal düzenleme olmadan kâfi olmayacak” dedi.
‘Aracılar ortadan kaldırılmalı’
Çakar, kalıcı tahlil için ise piyasanın tekelleşmesinin önlenmesi gerektiğini belirterek, “Aracı sistemin ortadan kaldırılması gerekir. Direkt doğruya küçük çiftçilerden aracı olmadan tüketiciye gelebileceği bir nizam kurulmalı. Bunun için de devletin devreye girmesi gerekir. Büyük firmalar var, bunlar piyasayı yönlendiriyor, inhisar piyasanın ortadan kaldırılması gerekiyor. Aracı sistemi ortadan kaldıracak, dağıtımı düzenleyecek bir tertip gerekli. Ziraî KİT’lerin tekrar kamusallaştırılması gerekiyor, yeni ziraî, besin KİT’leri kurulması gerekiyor. Bu kitler aracılığı ile bu eserlerin dağıtımını direkt tüketiciye bu kitler yapsın. Evvelce bu yapılıyordu, artık çok daha uygun yapılabilir. Devlet müdahalesi ile, KİT’lerin kurulması ile dağıtımını şahsen devlet yaparsa; aracı, toptancı, monopoller ortadan kalkarsa, besin, zerzevat fiyatları 5’te 1’e iner, 25 liralık eser 5 liraya iner” diye konuştu.
