Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), ekim ayında yüzde 85,51 olarak açıklanan yıllık tüketici enflasyonundaki artışa en bariz katkının besin kümesinden geldiğini belirtti. TCMB’nin, ekim ayına ait “Aylık Fiyat Gelişmeleri” raporunda şu sözlere yer verildi:
- Tüketici fiyatları ekim ayında yüzde 3,54 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 2,06 puan artarak yüzde 85,51 olmuştur. Bu devirde yıllık enflasyon güç ve alkol-tütün-altın kümelerinde gerilerken başka kümelerde yükselmiş, yıllık tüketici enflasyonundaki artışa en besbelli katkı besin kümesinden gelmiştir. Besin kümesi yıllık enflasyonundaki yükselişte taze meyve ve zerzevat kaleminin öncülüğünde işlenmemiş besin alt kümesi öne çıksa da fiyat artışlarının küme geneline yayıldığı izlenmiştir.
- Temel mal kümesi yıllık enflasyonunda yükseliş eğilimi devam ederken, hizmet enflasyonundaki artışı kiranın yanı sıra akaryakıt fiyatlarının yansımalarının hissedildiği ulaştırma hizmetleri sürüklemiştir. Mevsimsellikten arındırılmış fiyat artışları kira ve hizmet kümesinin genelinde zayıflarken, işlenmiş besinde bir ölçü artmış, temel mallarda ise görece yatay seyretmiştir. Güç kümesinde yıllık enflasyon gerilerken, aylık bazdaki artışta memleketler arası ham petrol fiyatlarıyla uyumlu olarak yükselen akaryakıt fiyatları ile şebeke suyu fiyatlarının tesiri öne çıkmıştır. Milletlerarası doğalgaz fiyatlarındaki son periyot gelişmeleri, yurt içi güç fiyatlarına yansımaya devam ederek elektrik üretimi ve gaz imalatı fiyatlarını yükseltmiş ve üretici fiyatlarını üst çeken esas öge olmuştur. Bu görünüm altında, mevsimsellikten arındırılmış datalarla B ve C göstergelerinin aylık değişimleri bir ölçü yavaşlarken, yıllık enflasyonlarındaki yükseliş devam etmiştir. Ekim ayında tüketici fiyatları yüzde 3,54 oranında artmış ve yıllık enflasyon 2,06 puan yükselerek yüzde 85,51 olmuştur. Bu periyotta B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 2,38 ve 2,36 puan artarak yüzde 77,01 ve 70,45 olarak gerçekleşmiştir.
- Alt kümelerin yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir evvelki aya nazaran besin, temel mal ve hizmet kümelerinin katkıları sırasıyla 1,32, 0,66 ve 0,51 puan artarken, güç ve alkol-tütün-altın kümelerinin katkıları sırasıyla 0,28 ve 0,15 puan azalmıştır.
- Mevsimsellikten arındırılmış datalarla incelendiğinde, evvelki aya kıyasla B ve C endekslerinin aylık artışları bir ölçü yavaşlamıştır. Fiyat artışları B endeksini oluşturan kümelerden hizmet bölümünde zayıflarken, işlenmiş besinde bir ölçü artmış, temel mallarda ise görece yatay seyretmiştir.
- Hizmet fiyatları ekim ayında yüzde 2,63 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 2,48 puan artışla yüzde 60,24 olarak gerçekleşmiştir. Bu devirde yıllık enflasyon, kira ve ulaştırma hizmetlerinde daha besbelli olmak üzere tüm alt kümelerde yükselmiştir. Kirada aylık artış yüzde 4,87 oranında gerçekleşmiş, yıllık enflasyon yüzde 41,24 olmuştur. Mevsimsellikten arındırılmış bilgilere nazaran, kira alt kümesinde aylık artış bir evvelki aya kıyasla bir ölçü gerilemekle birlikte yüksek düzeyini korumuştur. Ulaştırma alt kümesinde fiyatlar yüzde 1,97 oranında artmış, yıllık enflasyon yüzde 102,20 düzeyine ulaşmıştır. Otobüs ile kent içi ve havayoluyla yolcu nakliyatı kalemlerindeki fiyat artışları bu gelişmede öne çıkarken, karayoluyla kentler ortası yolcu nakliyeciliği fiyatlarındaki gerileme Ekim ayında da devam etmiştir. Yemek hizmetlerinin sürüklediği lokanta-otel alt kümesinde fiyatlar yüzde 2,64 oranında artmış, yıllık enflasyon yüzde 81,92 olarak gerçekleşmiştir. Başka hizmetlerde ise fiyatlar yüzde 1,82 oranında yükselmiş, bakım-onarım, sıhhat hizmetleri, ulaştırma sigortası ve eğlence-kültür dikkat çeken kalemler olmuştur.
- Temel mal kümesinde ekim ayında yıllık enflasyon 2,16 puan artışla yüzde 79,65 olarak gerçekleşmiştir. Bu periyotta, yıllık enflasyon tüm alt kümelerde yükselmiştir. Güçlü mal fiyatları (altın hariç) Ekim ayında yüzde 2,57 oranında artmış, bu gelişmede yüzde 8,38 oranında artan beyaz eşya fiyatlarının tesiri bariz olmuştur. Böylece, bu alt kümede yıllık enflasyon yüzde 92,47 düzeyine ulaşmıştır. Yeni dönem tesirinin izlendiği giysi ve ayakkabı kümesinde fiyatlar yüzde 8,43 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 1,01 puan artarak yüzde 40,63 olmuştur. Öbür temel mallarda fiyat artışları küme geneline yayılırken şahsî bakım eserleri ve konut ile ilgili paklık gereçleri öne çıkan kalemler olmaya devam etmiş, yıllık enflasyon yüzde 85,38 düzeyine ulaşmıştır.
- Enerji fiyatları ekim ayında yüzde 2,37 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 4,92 puan azalarak yüzde 128,06’ya gerilemiştir. Aylık artışta milletlerarası ham petrol fiyatlarındaki gelişmeleri takiben akaryakıt fiyatlarında gözlenen yükselişin (yüzde 3,15) tesiri hissedilmiştir. Öne çıkan bir öteki kalem olan şebeke suyu fiyatları evvelki aydan sarkan tesirlere bağlı olarak bu devirde yüzde 7,17 oranında artmıştır.
- Öte yandan, milletlerarası gelişmelere paralel olarak tüp gaz fiyatlarındaki düşüş (yüzde -1,69) sürmüştür. Besin ve alkolsüz içecekler kümesinde yıllık enflasyon ekim ayında 6,00 puan yükselerek yüzde 99,05 olmuştur. Yıllık enflasyon işlenmemiş besinde 9,85 puan artışla yüzde 92,24, işlenmiş besinde ise 2,42 puan yükselişle yüzde 105,32 olarak gerçekleşmiştir. İşlenmemiş besin kümesinde mevsimsellikten arındırılmış datalar bu periyotta taze meyve ve zerzevat fiyatlarındaki yükselişin devam ettiğine işaret etmiştir. Öteki işlenmemiş besinde yumurta, kuruyemiş, pirinç ile çiğ süt fiyat gelişmelerinin yansıdığı sütün yanı sıra kırmızı et fiyatlarındaki artışlar öne çıkmıştır. İşlenmiş besin fiyatlarında görülen yüzde 3,33 oranındaki artışta ise ekmek-tahıllar başta olmak üzere, peynir ve başka süt eserleri, şeker ile irtibatlı eserler ve konserve zerzevat eserleri tesirli olmuştur.
- Alkollü içecekler ve tütün eserleri kümesinde ekim ayında fiyatlar üretici firmalar kaynaklı artışlar sonucunda yüzde 3,30 oranında yükselirken, yıllık enflasyon 4,60 puan düşüşle yüzde 77,88 olmuştur. Alkollü içecek fiyatları yüzde 2,18, tütün eserleri fiyatları ay ortasında yapılan artışlarla yüzde 3,39 oranında yükselmiştir. Yurt içi üretici fiyatları ekim ayında yüzde 7,83 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 6,19 puan artışla yüzde 157,69 olmuştur. Ana sanayi kümelerine nazaran bakıldığında, bu gelişmede temel belirleyicinin güç kümesi üretici fiyat artışı (aylık bazda yüzde 26,50) olduğu izlenmektedir. Aylık fiyat gelişmeleri dallar bazında incelendiğinde, elektrik ve doğal gaz fiyat ayarlamalarını takiben kıymetli artışlar gösteren elektrik-gaz-buhar ve iklimlendirme ile ham petrol-doğal gaz dallarının yanı sıra giysi eşyası, rafine edilmiş petrol eserleri, inşaat ile temaslı olan metalik olmayan mineral eserler ile içecek kesimlerindeki fiyat artışlarının besbelli olduğu görülmüştür.
